Blijf bij ons
Over de preek van collega P.J. Visser over Openbaring 13 is meer dan genoeg geschreven. Opvallend in veel reacties is de bezwerende toon. In Trouw (5 november) wordt een en ander nog eens dunnetjes overgedaan. Theoloog Stefan Paas komt aan het woord in een uitvoerig artikel over de coronapas en de eindtijd.
Complotdenkers
Hij stelt dat complotdenkers er altijd geweest zijn, maar nu een sterke impuls krijgen vanwege politieke polarisatie. Het grote verschil met vroeger is de opstelling van de orthodox-protestantse media. ‘Toen hielpen de Evangelische Omroep en het Reformatorisch Dagblad zelf dat soort theorieën de wereld in. Nu proberen ze dat te matigen. De mainstream in die gemeenschap gelooft dit niet, maar er is een flank die zich verhardt.’
Hoe te verklaren dat een deel van de christenen hiervoor gevoelig is? Dat heeft, aldus de hoogleraar aan de VU en de TU Kampen, te maken met het feit dat complotdenken voortkomt uit de menselijke behoefte om patronen te vinden om de werkelijkheid in een zingevend, duidend narratief te plaatsen. Zelf leest hij het laatste bijbelboek liever als een kritiek op de Romeinse heersers uit de tijd waarin het geschreven is. Het zijn ‘gewoon teksten uit de eerste eeuw’. Paas doet ten slotte de oproep om ‘heel lief en barmhartig te zijn voor mensen die door eindtijddenken of complotdenken gegrepen zijn’.
Westerse samenleving
Een heel ander geluid komt van kardinaal Robert Sarah. Deze rooms-katholieke geestelijke, geboren in Guinee, ging februari dit jaar met emeritaat, was sinds 2014 prefect van de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst. Volgens het Katholiek Nieuwsblad was hij de hoogstgeplaatste Afrikaanse geestelijke in de Romeinse curie. Sarah heeft de reputatie van iemand die niet bang is stevige uitspraken te doen. Nadat al eerder God of niets en De kracht van de stilte in Nederlandse vertaling verschenen, kwam twee jaar geleden een vertaling van Le soir approche et déjà le jour baisse op de markt.
In Het wordt avond, de dag loopt reeds ten einde geeft Sarah niet alleen een diepgaande analyse van de teloorgang van de westerse samenleving. Volgens hem worden goed en kwaad door elkaar gehaald, de leugen schaamt zich niet meer voor zichzelf en men weet niet meer wat een man en wat een vrouw is – om maar een paar dingen te noemen.
Crisis van de kerk
Verder schrijft de kardinaal vooral onthutsende zinnen over hoe, zijns inziens, de kerk in de samenleving functioneert. Eerlijker gezegd: níet functioneert. Christenen zijn de weg kwijt. De diepste crisis van de kerk is een geloofscrisis. We missen de moed de zonden recht in het gezicht te kijken. De kerk is bezig de Heere Jezus te verraden; de schaduw van Judas waart onder ons rond. En als een hartenkreet aan hen die leidinggeven in de kerk: ‘De Kerk ligt op sterven, omdat haar zielenherders bang zijn om waarheidsgetrouw en duidelijk te zijn in wat ze zeggen. We zijn bang voor de media, de openbare mening, onze eigen broeders! Een goede herder echter, geeft zijn leven voor de schapen.’ Gezegd moet worden: Sarah roept niet alleen wat, hij geeft naast de diagnose ook een medicijn. Dat doen complotdenkers niet.
Begin deze maand hekelde de christelijke huisarts Els van Veen uit Dalfsen het feit dat de kerk zich stil houdt rondom de vaccinatiedrang. Het wordt tijd dat kerkleiders opstaan, stelt ze in een artikel op CIP. ‘Kerken zijn doodstil en laten het gebeuren.’
Waarnemen
Het gaat niet aan om Paas, Sarah en Van Veen (en ik zou nog zoveel anderen kunnen noemen) tegen elkaar uit te spelen. Wel mis ik in allerlei neutraliserende opmerkingen van protestantse kerkleiders het besef dat er werkelijk iets gaande is. Dat heeft niets met complotdenken of gekkies van doen, dat is waarnemen wat er om je heen gebeurt.
Naar een alternatieve lezing van het ‘Dien de Heere’ in Romeinen 12:11 behoren we als christenen ‘dienaren van de tijd’ (kairos = tijd die door God onder spanning is gezet) te zijn. Een en ander staat overigens in de context van verdrukking en (niet te vergeten!) hóóp. Valt er niet te verlangen, hartstochtelijk te bidden om nakomelingen van Issaschar, die inzicht hadden in de tijden (1 Kron.12:32)? Het is er de hoogste tijd voor.
Blijf bij ons en bij uw ganse Kerk
aan de avond van de dag,
aan de avond van het leven,
aan de avond van de wereld.
(Avondgebed Luther)