Niet elke ouderling of diaken hoeft genderexpert te zijn. Toch is kennis over het thema gender en geslacht binnen een kerkenraad onmisbaar. Dit om leiding te kunnen geven, pastoraal te kunnen zijn en als kerkelijke gemeente van betekenis te zijn nu mensen over hun identiteit in verwarring raken.
In elke westerse samenleving dringt het thema lhbti (lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, interseksueel) zich op. Gender speelt in allerlei publieke uitingen een rol en doet ook wat in persoonlijke levens. Anders dan tien jaar geleden krijgt iedereen – zeker kinderen en jongeren – impliciet de vraag zijn gender te verkennen, nu de gedachte is dat het psychologische geslacht (gender) losstaat van het biologische geslacht en bepalend is voor de identiteit.
Het denkklimaat van vandaag vraagt daarom ook van kerkelijke gemeenten zich tot dit onderwerp te verhouden. Wat betekenen geslacht en gender precies? Hoe komt het dat lhbti tien jaar geleden nauwelijks een thema was, terwijl deze letters vandaag onvermijdelijk zijn? Hoe te reageren als bij een gemeentelid concrete genderproblematiek speelt – als een volwassen gemeentelid een transitie (geslachtsverandering) wil of een meisje op de jeugdclub vraagt of iedereen voortaan haar nieuwe naam wil gebruiken, omdat ze zich non-binair voelt? Het is nodig om op deze vragen zicht te hebben.
Beperkte groep
Het gaat hier niet primair over mensen die al vanaf hun jongste jaren onbehagen ervaren bij het biologische geslacht waarmee ze geboren zijn (genderdysforie). Dit vraagt om professionele hulp en pastorale zorg. Leven met genderdysforie is ingewikkeld en heeft alles te maken met diepgaand lijden. De jongste versie van het handboek van de psychiatrie, DSM-5 (2014) rekent dat 1 op 10.000 vrouwen en 3 op 10.000 mannen met deze problematiek bekend is.
Het is zinvol om deze cijfers in het achterhoofd te houden. Ze laten zien dat het zeer onwaarschijnlijk is dat elke gemeente een broeder of zuster met daadwerkelijke genderproblematiek kent. Maar wie naar het exponentieel gestegen aantal aanmeldingen bij genderklinieken kijkt, beseft dat vermoedelijk wél elke gemeente concreet met gendervragen te maken krijgt. Dit laatste heeft alles van doen met het veranderde denkklimaat dat in concrete levens sporen trekt, ook van wie op zondag in een kerkbank zit.
Er zijn dus twee groepen met genderproblematiek te onderscheiden. De eerste groep bestaat altijd al en heeft van jongs af aan met de psychische stoornis genderdysforie te maken. De tweede groep is relatief nieuw en raakt door de cultuur van vandaag over haar identiteit in verwarring, vaak pas in de puberteit. Zonder twijfel hebben beide groepen te maken met lijden. Bij de tweede groep is de vraag reëel of hun lijden van blijvende aard is. Dit laatste is alleen maar een extra stimulans tot verdieping in de thematiek.
Bewustwording
Toerusting en bewustwording van het veranderde denken over geslacht en gender kan een kerkenraad op verschillende manieren organiseren. We noemen vijf aandachtsgebieden.
Investeren in kennis is het eerste punt van aandacht. Om verantwoord leiding te kunnen geven, is inhoudelijke bagage nodig. Dit betekent eenvoudigweg het nodige huiswerk doen.
Dit artikel is geschreven door drs. Tineke van der Waal en dr. ir. H. Jochemsen, emeritus bijzonder hoogleraar Medische ethiek.
Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 27 juli 2023. Neem een jaarabonnement (€ 52,50). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!