Staat er meer dan anders op het spel bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, komende woensdag? Dat gevoel kan reëel zijn, als je de nood van de samenleving onder ogen ziet én de toestand in de wereld. Stikstof en boeren, bestaanszekerheid en woningnood, Israël en veiligheid voor Joden in ons land – aan wie geef ik mijn stem?
Vanuit haar werkplek – deze dag een basisschool in Rotterdam-Zuid – stuurt een van mijn kinderen me vandaag een foto van een lege krat. Het is het einde van de dag. Vanmorgen was de krat gevuld met pakketjes brood voor kinderen die zonder eten naar school kwamen. Het is een ervaring die uiteraard niet uniek is, en misschien daarom wel schrijnend.
Sinds het aantreden van het nu demissionaire kabinet, in januari 2022, kenden we in Carola Schouten (voor het eerst) een minister van Armoedebestrijding. Nodig was en is dat: in augustus jl. meldde het Centraal Planbureau dat zonder nieuwe maatregelen volgend jaar één miljoen mensen in Nederland onder de armoedegrens leven. De verdienste van Schouten is onder andere dat ze de toon van het gesprek kantelde, veel oordelen wegnam tegen mensen die leven met een sociaal minimum.
Werkzaam in de zorg
Enige uren later hoor ik van een vriendin, werkzaam in de zorg, dat ze deze week geroepen werd bij een kwetsbare vrouw. Haar intuïtie vertelde haar dat ze de zoon van de vrouw moest vragen te komen, maar deze zag dat niet zitten. De nacht erop stierf de vrouw, alleen thuis. Die woordjes komen binnen: ‘alleen sterven’. Een machteloos gevoel geeft dat aan werkers in de zorg, door financiering beperkt in zorginzet. Ik moest denken aan de Veenendaalse diaken Aafke Rijken, die twee jaar geleden op de synode vertelde dat zij waakte bij stervende mensen, omdat kinderen verstek lieten gaan. Twee voorbeelden van het Nederland waarin wij leven.
Goed bestuur
Bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten, op 15 maart, was ‘stikstof’ nog het grote thema. In de complexiteit rond ruimtelijke ordening, toekomst voor boeren, woningen voor jonge mensen kreeg Caroline van der Plas het vertrouwen van heel veel mensen en kwam haar BoerBurgerBeweging met zestien zetels in de Eerste Kamer. Nemen we nu het verkiezingsprogramma van de VVD, dan lezen we pas op pagina 55 over klimaat en stikstof. Met een streng migratiebeleid willen de liberalen zich profileren. De thema’s van oud-CDA’er Pieter Omtzigt lijken in deze maand mensen het meest te raken: bestaanszekerheid en goed (overheids)bestuur.
In elk geval is de inrichting van de samenleving zo complex geworden dat het lastig is alle informatie te ordenen en te wegen. In zijn onlangs verschenen boek Geloof jij het? Waarachtige journalistiek in tijden van nepnieuws schrijft Anton de Wit: ‘Zelfs als alle informatie van de wereld tot onze beschikking staat, komt er vroeger of later een moment dat we het niet meer zelf kunnen doorgronden, en anderen nodig hebben om ons te helpen bij ons oordeel, bij onze keuzes.’
Noden van het volk
Betrouwbare leiders hebben we daarom nodig, niet alleen straks een integere regering, maar nu geloofwaardige politici die voorbij allerlei loze beloften het volk zien staan, al die mensen die in staat moeten zijn zelf het leven door te kunnen. En ja, in het Woord van God is hiervoor een schat aan informatie te vinden, wat maakt dat politici die leven bij een open Bijbel in wijsheid een voorsprong hebben.
Neem de oudere raadslieden die Rehabeam (1 Kon.12) adviseerden, nadat het volk aan deze koning beloofde hem te dienen als het zware juk van vele lasten verlicht zou worden. Deze adviseurs zeiden de koning: ‘Als u heden een dienaar voor dit volk wilt zijn, en als u hen dient, hun antwoord geeft en goede woorden tot hen spreekt, dan zullen zij alle dagen uw dienaren zijn.’ Wat een wijze raad, dit accent op de roeping om te luisteren naar de noden van het volk.
In een tijd van wantrouwen, waarin waarheid moeilijk kenbaar lijkt, komt het op betrouwbaarheid aan, op integer zijn, en transparant. Teleurstelling of (voor jongeren) een gebrek aan toekomstperspectief leiden tot een afkeer van de overheid, een overheid die ten principale van God gegeven is. In dit kader was het opvallend (én verklaarbaar) dat oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas deze zomer ervoor pleitte dat SGP-leider Kees van der Staaij voorzitter van de Kamer zou worden.
Morele keuzen
Betrouwbare mensen die te rade gaan bij de wijsheid die God verlenen wil, dat heeft ons land nodig in de morele keuzen die voortdurend gemaakt moeten worden. Dezer dagen zei D66-leider Rob Jetten ten aanzien van (de kosten in) de zorg dat het geweldig is dat er steeds meer behandelmogelijkheden zijn, ‘maar leveren die altijd iets op voor de kwaliteit van leven? De politiek moet hierin morele keuzen maken. Die kunnen we niet op het bordje van de arts of verpleegkundige leggen.’
Hij onderstreepte hiermee de relevantie van de politiek, voor mij: van christelijke politiek. Daar horen gelukkig wapenfeiten bij die het welzijn van mensen dienen. Ik denk aan de succesvolle strijd van CU-leider Mirjam Bikker waardoor sinds 1 juli gokbedrijven actief moeten voorkomen dat hun reclames jongeren en kwetsbaren bereiken.
Welzijn van de samenleving
Juist in de politiek zal er sprake zijn van botsende ideologieën, conflicterende mensbeelden. Toen de SGP-leider in augustus zijn terugtreden bekendmaakte, kopte de NOS: ‘Van der Staaij heeft omstreden standpunten, maar iedereen loopt met hem weg.’ Omstreden standpunten? Ja, ‘hij verdedigt standpunten die veel mensen als kwetsend en discriminerend ervaren.’ Over de islam gaat het dan, over abortus en gezin en seksualiteit.
Ik moet denken aan wat de Amerikaanse theoloog Tim Keller schrijft over de bruiloft in Kana. ‘Het doel van het huwelijk was niet allereerst het geluk van twee mensen, maar het samenbinden van de gemeenschap. Het doel van het huwelijk was gelegen in het welzijn van het grotere geheel van de samenleving. Hoe groter, sterker en talrijker de gezinnen in een stad waren, hoe beter het er economisch voorstond, hoe veiliger het er was in militair opzicht en hoe beter het met iedereen ging.’
Deze ‘discriminerende standpunten’ zijn dus tot zégen voor de stad. Het vraagt wijsheid om deze noties in ons parlement voor het voetlicht te brengen, het vraagt coalities en meerderheden om overtuigingen te brengen tot beleid.
Israël en Hamas
Voorbede voor de leden van Tweede en Eerste Kamer is nodig, voor leden van gemeenteraden en Provinciale Staten. In alle debatten gaat het immers niet om verschillende meningen, om een andere visie, maar om botsende ideologieën. De hervormde dominee in de politiek H.G. Abma zei ooit: ‘Het gaat ten diepste in de politiek om de genadige ontmaskering van al die vreemde ideologieën die de volkeren meetronen.’
Ideologieën, morele keuzen – juist op weg naar de verkiezingen van volgende week doet ook het Midden-Oosten mee, de strijd tussen Israël en de terreurorganisatie Hamas, een strijd die uitwaaiert naar de straten en pleinen van Nederland met demonstraties, naar gemeentehuizen die wel of niet een Israëlische vlag laten wapperen. ‘Dit zijn de momenten waarop we als politici morele grenzen kunnen bewaken’, schreef Kauthar Bouchallikht, kamerlid voor GroenLinks, en ze trok zich terug van de lijst voor de verkiezingen. Een verklaring van haar partij waarin de terreur van Hamas wordt veroordeeld én de Israëlische tegenactie als buitenproportioneel wordt bestempeld, was voor haar zelfs niet genoeg. De morele grenzen van Bouchallikht lopen anders dan de mijne, dat is duidelijk. Openlijke uitingen van antisemitisme en bedreigingen die de Joden herinneren aan de tijd dat de nazi’s hen geen plaats op aarde gunden, maken dat de Israëlparagraaf van een partij zwaarwegend mag zijn bij het uitbrengen van onze stem.
Totalitaire staat?
Twee maanden geleden hield Pieter Omtzigt de zogenoemde Binnenhof-lezing, waarin teruggekeken wordt op het parlementaire jaar, om daarvan te leren voor de toekomst. Het woord ‘totalitaire staat’ viel daarbij, die volgens de politicus dichterbij is dan we denken. Gezichtsherkenning met camera’s, nummerbordherkenning, elektronische patiëntendossiers, wifi-tracking, een voorstel van de overheid om elke transactie van de burgers boven de 100 euro te monitoren: ‘de overheid’ weet zoveel van ons.
Bij deze opsomming denk ik tegelijk aan het voorstel van onderwijsminister Dennis Wiersma (VVD) in het voorbije voorjaar om het toezicht op informele scholen (zoals de zondagsscholen!) te verscherpen. Over vrijheid van godsdienst en van meningsuiting hebben we het dan. Iets eerder had de minister gezegd dat het ‘niet wenselijk’ is dat scholen toelating van leerlingen afhankelijk maken van het ondertekenen van identiteitsverklaringen. Over de vrijheid van onderwijs hebben we het dan. Veel staat er volgende week op het spel.
Helder verwoorden
Bij zijn terugtreden in 2015 als hoogleraar (maatschappelijke) bestuurskunde zei prof. Gabriël van den Brink: ‘De politiek is moreel leeg, dat is kwalijk. Laten politici meer uit hun hart spreken, laten ze hun morele keuzen helder verwoorden en zich niet verliezen in technocratisch bestuursdenken.’ Hij pleitte voor ideologische bevlogenheid.
Zijn woorden zijn het waard om hier te citeren. Die morele keuze geldt nu echter eerst de kiezer.
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 52,50). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!