Vrienden zijn kostbaar
Ieder mens heeft vrienden nodig. We staan er niet altijd bij stil hoe cruciaal vriendschap is in ons leven. Hoe eenzaam kan iemand zijn in een rijk sociaal bestaan als de contacten alleen maar functioneel zijn.
Veel vrienden maken de vriendschap dun, luidt een gezegde. Het is kostbaar op mensen te kunnen terugvallen, al zijn het er maar een of twee, echte vrienden, mensen die er altijd zijn, wat er ook gebeurt.
Onderschat
Over vriendschap schreef Herman van Wijngaarden, medewerker bij de HGJB, een heel mooi boekje. Van Wijngaarden onderstreept het belang van vriendschap als een vorm van liefde die God geeft. Het boekje Leven als vrienden. Een hoge vorm van liefde biedt een christelijke bezinning op vriendschap. Vriendschap en het belang ervan worden vaak onderschat, zegt Van Wijngaarden, en ik denk dat hij gelijk heeft. We leven in een tijd van individualisering, die vaak weinig tijd of ruimte laat voor het opbouwen van vriendschappen. Maar een mens leeft van relaties, en vriendschappen zijn daarin cruciaal. Wie helemaal geen vrienden heeft, is pas echt eenzaam.
Bijbelse voorbeelden laten de waarde van vriendschappen al zien. David en Jonathan waren echte vrienden. Jezus noemt Zijn discipelen Zijn ‘vrienden’; Johannes, de discipel die Jezus liefhad, was zelfs een bijzondere vriend. Jezus zei dat Hij Zijn leven gaf voor Zijn vrienden. Deze bijbelse voorbeelden geven direct iets weer van de diepte van vriendschappen. In de veelkleurigheid van de relaties waarin mensen leven, heeft vriendschap een eigen plaats. Van Wijngaarden laat hier het woord liefde vallen. Vriendschap is zelfs ‘een hoge vorm van liefde’.
Persoonlijke genegenheid
Wat is vriendschap, hoe kun je dit type relatie omschrijven? Het kan bij vriendschap gaan om het delen van een gemeenschappelijke interesse, bijvoorbeeld een hobby, beroep of sport. Daar begint vriendschap vaak. Wezenlijke vriendschap gaat echter verder. Er is dan ook sprake van persoonlijke genegenheid. Je mag elkaar, hebt wat voor elkaar over, houdt elkaar in het oog, je ‘voelt’ de vriendschap. Is deze er niet meer, bijvoorbeeld door een overlijden, dan is dat een gemis. Goede vriendschappen kunnen ook gemakkelijk geestelijke vriendschappen worden. Dan gaat het over het kennen van elkaars diepere beweegredenen, geloof en twijfel.
Heel mooi laat Van Wijngaarden zien dat vriendschappen niet op alle punten wederkerig hoeven te zijn. Het kennen van elkaars kwetsbaarheid hoeft vriendschap niet in de weg te staan, integendeel. Hij bespreekt in dat verband onder meer vriendschappen met en tussen gehandicapte mensen. Vrienden kunnen elkaar aanvullen, samen sterk zijn en daarvan genieten. In elk geval moet het gaan om liefde, eerlijkheid, trouw, en ja, ook nabijheid, intimiteit.
Cursus
Alle aspecten van vriendschap passeren in het boekje de revue. Van Wijngaarden weet wijze lessen door te geven over mogelijkheden, grenzen en invullingen van vriendschappen. Vriendschappen kunnen waardevol zijn, maar ook breekbaar en zelfs schadelijk. Hij spreekt over het ontwikkelen en onderhou-den van vriendschap, en over de betekenis ervan voor singles en echtparen. Wijs is het als hij zegt dat getrouwde stellen niet moeten denken dat ze alles in elkaar hebben. Je kunt het huwelijk ook overwaarderen, zegt hij in alle nuchterheid. Het kan juist voor echtparen heel goed zijn vrienden te hebben om dingen mee te bespreken of aan voor te leggen. Als dit in alle openheid gebeurt, kan dit verrijkend voor het huwelijk zijn. Vriendschappen moet je koesteren. Je kunt je erin oefenen. Waarom bestaat er eigenlijk wel een Marriage Course, vraagt Van Wijngaarden zich af, en geen Friendship Course?
Homoseksuele singles
Een apart hoofdstuk besteedt Van Wijngaarden aan vriendschappen tussen homoseksuele singles. Nu worden woorden als ‘liefde’ en intimiteit’ natuurlijk spannend. Van Wijngaarden, zelf medewerker van de Stichting Hart van Homo’s, erkent het belang van vriendschappen met en tussen mensen die homoseksueel zijn. Hij merkt op dat homoseksuele jongeren in behoudende kerken bang zijn dat ze verliefd worden als ze een vriendschap aangaan. Van Wijngaarden zegt dat dat niet hoeft. Hij vindt het jammer dat homoseksuele jongeren zichzelf daarmee de mogelijkheid ontzeggen te ervaren wat zij als singles juist zo nodig hebben, namelijk echte vriendschap (p.85). Dan kan er inderdaad ook sprake zijn van verliefdheid. Homoseksuele gevoelens zijn geen zonde, zegt Van Wijngaarden. Wat echter voor deze singles geldt, is dat zij de grens bewaken tussen een mogelijke verliefdheid en het begeren van de ander, om er seksueel contact mee te hebben. Van Wijngaarden verwacht dat homoseksuele vrienden in staat zullen zijn ‘de ingewikkelde relatie tussen vriendschap en eros in balans te houden’ (p.86).
Gelet op het belang van vriendschappen juist voor (homoseksuele) singles is deze aanmoediging tot vriendschap van harte te steunen. Van Wijngaarden heeft gelijk dat de grenslijn tussen vriendschap en eros altijd moet worden bewaakt, ook bij heteroseksuelen. Maar dat deze grenslijn ingewikkeld kan zijn in homoseksuele vriendschappen, is tegelijk ook waar en misschien een understatement. Van Wijngaarden benadrukt dat het gesprek hierover moet plaatsvinden, tussen vrienden en in de christelijke gemeente.
Toegankelijk
Ieder hoofdstuk van het boekje wordt afgesloten met gespreksvragen, verwijzingen naar bijbelpassages en stellingen om samen over door te spreken. Leven als vrienden is toegankelijk geschreven. Ik wens het de auteur en lezers toe dat dit boekje ter hand wordt genomen tussen vrienden, in vriendengroepen en op bijbelkringen. Het zal de echte vriendschap vast goed doen.