Kunstmatige intelligentie
Als je een website bezoekt, kan je gedrag beïnvloed worden. Het is een van de vele plaatsen waar kunstmatige intelligentie aan het werk is. De macht ervan is groot en hoe we die moeten inperken, onduidelijk. Toch moeten we dergelijke technologie niet compleet negeren.
Kunstmatige intelligentie, internationaal bekend als artificial intelligence (AI), is het vermogen van machines (lees: computers) om het menselijk handelen en denken na te bootsen. Hierbij wordt aan de hand van wiskundige formules bepaald wat de beste volgende stap is om een doel te bereiken. Dit wordt ook wel een algoritme genoemd. Zo berekent een robot welke volgende handeling hij moet doen als hij een obstakel tegenkomt. En een zelfsturende auto bepaalt tientallen keren per seconde welke richting hij uit moet of dat hij wellicht moet stoppen. Ook modellen om het weer te voorspellen en veel apps op je telefoon maken gebruik van algoritmes. Door de machine heel veel voorbeelden te geven worden de formules steeds nauwkeuriger en ‘leert’ de machine beter te voorspellen, ook al heeft hij een situatie nog niet eerder meegemaakt.
Invloed
Wat merken we nu van AI? AI is reeds aanwezig in ons dagelijks leven. Denk aan de zeer recente introductie van ChatGPT, dat menig docent acuut heeft doen worstelen met de vraag hoe je deze chatbot (een samenvoeging van het woord chat (praatje) en robot) op een positieve manier kunt integreren in het onderwijs.
Denk ook aan grote online bedrijven die er al lang op uit zijn het aantal bezoeken op hun website te maximaliseren. Dit doen zij niet alleen door te achterhalen wat we graag willen zien, lezen, posten of kopen, het gaat verder dan dat. De algoritmes zijn zo ingesteld dat ze gebruikers beïnvloeden om hun online gedrag beter te kunnen voorspellen.
We moeten daarom voorkomen dat AI in handen raakt van enkele mensen of organisaties die niet per se het goede met ons en de aarde voorhebben. Belangrijker dan ooit wordt het om deze macht te decentraliseren en zelf als organisatie of individu initiatieven te starten of oplossingen te gebruiken die het goede bevorderen, ondersteund door AI. Dit hoeven niet per se uitdagingen te zijn van wereldniveau. Het kan klein beginnen met initiatieven in onze directe leefomgeving.
Niet negeren
Het maakt niet uit of we veel of weinig met mensen dan wel computers werken, AI zal veel impact hebben op de invulling van ons werk. Hoe dit zich gaat ontwikkelen, is niet precies te voorspellen. Wel is zeker dat de inzet van deze technologie steeds sneller gaat en afhangt van hoe wij ermee omgaan. Het zou zomaar kunnen zijn dat we vanuit het christelijk geloof niet direct raad weten met deze technologie en haar daarom negeren. Maar is dat terecht? Juist als christen hebben we de taak om goede rentmeesters te zijn met het oog op het Koninkrijk van God en de gerechtigheid die daarbij hoort (zie Gen.2:15). Hierbij kan techniek een rol spelen. Vanaf het begin van de mensheid heeft God techniek als middel gegeven om de aarde te bewaren en te onderhouden. Zo wordt in Genesis 4:21 en 22 het ‘technische’ talent van Jubal genoemd om muziekinstrumenten te maken en bij Tubal-Kaïn wordt zijn vaardigheid in koper- en ijzerbewerkingen vermeld. Bezaleël en Aholiab worden door God geroepen en ‘vervuld met de Geest van God, met wijsheid, inzicht, kennis en allerlei vakmanschap’ (Ex.31:3). Kunst, wetenschap, techniek en vakmanschap hebben een prominente plaats in de Bijbel – en vanwege de verwijzingen daarnaar lijkt het erop dat God Zich ook wil uitdrukken door middel van het scheppende vermogen van mensen. Zouden we op die manier ook niet naar hightech (en in het bijzonder AI) moeten kijken? Hoe is deze technologie op een verantwoorde manier in te zetten zonder dat dat ten koste gaat van de mensheid en de aarde?
AI heeft de potentie om de kloof tussen rijk en arm te verkleinen. Ze kan helpen om de kwetsbaren in onze samenleving beter te beschermen en om toegang tot elektriciteit en financiering in arme plattelandsgebieden te bevorderen. Ze kan gebruikt worden om slavernij op te sporen of om de landbouw te verbeteren.
Christelijke verantwoordelijkheid
Als christenen hebben we de verantwoordelijkheid om erover na te denken hoe we om moeten gaan met AI, bijvoorbeeld vanuit de theologie, filosofie, ethiek en psychologie. Wellicht hebben we juist ook een verantwoordelijkheid om initiatieven te starten waarbij AI op een sociaal verantwoorde manier ingezet wordt. Er zijn al diverse seculiere initiatieven om AI voor het goede (AI for good) in te zetten. Het is belangrijk dat ook christenen hun stem op dit gebied laten horen, dat ze niet afwachten, maar een leidende rol pakken.
Nieuwe wereld
Is dit ‘goede doen’ anders voor een christen? Als we verlangen naar de wederkomst van Christus, dan wachten we niet lijdzaam af tot Hij terugkomt, maar zijn we juist gedreven om ons nu, hier op aarde, in te zetten voor eerlijkheid, rechtvaardigheid en gelijkheid (Tit.2:11-3:9). Dan krijgt het goede doen een diepere lading, een betekenis die verder gaat dan de aarde beter achterlaten voor de generaties na ons. Dan is al het goede dat we doen namelijk een stap naar een nieuwe wereld waarin geen kwaad meer aangericht kan worden door wat voor technologische macht dan ook.
AI kan ons helpen om problemen aan te pakken die voorheen moeilijk oplosbaar waren, maar waar AI een constructieve bijdrage aan kan leveren. Dit geldt niet alleen voor bedrijven, maar ook voor maatschappelijke instellingen en zelfs voor de kerk. Met AI kun je bijvoorbeeld meer inzicht krijgen in de pastorale behoeften en diaconale noden van mensen. Of is dat een brug te ver?
Van Jezus leren we in elk geval dat de Meester tegen elke dienaar die trouw is aan de talenten die hem zijn toevertrouwd – daar valt ook techniek onder –, straks zal zeggen (Matt.25:23): ‘Goed gedaan, goede en trouwe dienaar, over weinig bent u trouw geweest, over veel zal ik u aanstellen; ga in, in de vreugde van uw heer.’
De macht van kunstmatige intelligentie
Vorige maand was er een conferentie in Cannes (Frankrijk) over de invloed van kunstmatige intelligentie op organisaties en de samenleving. Daar stelde prof. Stuart J. Russell, hoogleraar Computerwetenschappen aan de University of California, Berkeley, de vraag ‘Hoe behouden we voor altijd de macht over entiteiten die machtiger zijn dan wij?’ In de informatica wordt het woord ‘entiteit’ gebruikt om objecten in een computerprogramma aan te duiden. In de filosofie wordt dit woord veelal gebruikt om te verwijzen naar iets wat bestaat, of dit nu tastbaar is (zoals een persoon of object) of niet (zoals een idee of concept). De hoogleraar doelde met zijn vraag niet op een of andere god, maar op kunstmatige intelligentie (AI). Hoe houden we daar de macht over? Ik had gehoopt dat er een paar goede suggesties uit het publiek zouden komen, maar niemand reageerde. Russell gaf aan dat hij het antwoord zelf ook niet wist, maar dat we deze vraag wel moeten stellen als we nadenken over de verdere ontwikkeling van AI en hoe kunstmatige intelligentie is in te zetten. De razendsnelle ontwikkeling op AI-gebied is namelijk niet meer te stoppen, hooguit af te remmen.