Staatsbezoek
Een staatsbezoek is doorgaans een feestelijk gebeuren. Staatshoofden van twee landen ontmoeten elkaar. De volksliederen worden gespeeld en er wordt een dronk uitgebracht op de relatie tussen beide landen. Het is een kans om als land te laten zien wat je in huis hebt en om voordelen te halen uit de samenwerking.
Maar wat nu als de staat op bezoek komt bij burgers thuis, bij particuliere organisaties en bij kerken? Is dat ook zo feestelijk en voordelig? Die vraag is actueel geworden door de kabinetsplannen over toezicht op informeel onderwijs.
Controle
Minister Wiersma is bijzonder gretig om controle uit te oefenen op het onderwijs. Nog begin deze maand stemde de Eerste Kamer in met een wetsvoorstel dat de bevoegdheid van de minister fors verruimt om in het bekostigde onderwijs in te grijpen bij ernstige problemen met slechts enkele leerlingen. Daarnaast werkt de minister inmiddels ook plannen uit om grip te krijgen op informele, niet-bekostigde vormen van onderwijs. Die behoefte aan controle ontstond in de Tweede Kamer na berichten over radicale, salafistische moskeescholen die zich afkeren van de samenleving. Inmiddels is echter duidelijk dat onder informeel onderwijs volgens de minister veel meer valt dan deze weekendscholen. Denk bijvoorbeeld aan zondagsscholen, catechisatie en thuisonderwijs van enkele gezinnen gezamenlijk. En het gaat niet alleen om het bestrijden van haat en geweld, maar ook om een glibberige term als discriminatie.
De minister verkoopt zijn plannen sympathiek door allereerst uit te leggen dat hij het informeel onderwijs wil helpen om meer kwaliteit te leveren. Dat de Grondwet deze goedbedoelde hulp niet wenselijk vond bij informele onderwijsvormen zoals een naaischool of de catechisatie, doet kennelijk niet ter zake. Opvallend is ook dat onder andere zondagsscholenbonden zelf aangeven dat zij die hulp niet nodig hebben en dat zij het prima zelf redden. Het kan in dit verband wellicht geen kwaad om af en toe eens aan de uitspraak van oud-president Ronald Reagan van de VS te denken, dat de meest angstaanjagende woorden zijn: ‘Ik ben van de overheid en ik ben hier om te helpen.’
Waarborgen
De minister wordt niet moe om telkens uit te leggen dat er allerlei waarborgen zijn voor zorgvuldigheid. Een melding van een boze buurman is volgens hem echt niet genoeg om een toezichthouder naar het catechisatielokaal te sturen. Goedbedoelende burgers zullen niet zomaar slachtoffer worden van een overheid die vooral het kwaad van antidemocratische ondermijning wil bestrijden. En inderdaad, het is niet de bedoeling dat we spookverhalen voeden, maar naïviteit is op dit punt toch ook weer geen deugd. Om maar een heel voor de hand liggende vraag op te werpen: bleek niet tijdens de recente toeslagenaffaire dat goedbedoelende burgers juist wel met ongekend onrecht van de overheid te maken kregen?
Schadelijke activiteit
In de praktijk zouden de hooggeroemde waarborgen van de rechtsstaat zomaar eens een dun laagje vernis kunnen blijken. Het treurige verhaal is dat de grondwettelijke vrijheid van onderwijs in de afgelopen jaren aan alle kanten is aangetast door wetsvoorstellen, ondanks de vaak stevige kritiek van de Raad van State. En de wettelijke zorgplicht voor scholen om de sociale veiligheid van leerlingen te waarborgen leek aanvankelijk zo gek nog niet, maar het was toch echt een reformatorische school die er als eerste last van kreeg. De vrijheden van onderwijs en godsdienst genieten bij velen nog maar beperkt respect. Godsdienst was voor velen al lange tijd hooguit een hobby voor thuis, maar inmiddels ziet men het steeds vaker als een in potentie schadelijke activiteit, die je maar beter goed in de gaten kunt houden. Het is veelzeggend dat in de afgelopen tien jaar juist liberale bewindspersonen sterk behoefte hadden aan staatscontrole.
Lange arm
In de media wordt al jaren gesproken van de lange arm van president Erdogan uit Turkije. Hij probeert met allerlei middelen invloed te krijgen op Turken in Nederland. Het contrast met ‘fatsoenlijke’ landen als Nederland leek dan altijd erg groot, maar inmiddels wordt het ook in ons land steeds minder vreemd om te spreken van een lange arm van minister Wiersma. Het is moeilijk om erg enthousiast te zijn over zijn voorgestelde staatsbezoeken.
Deze ontwikkelingen hoeven echter ook geen bron te zijn van angst of actieplannen, laat staan van agressie. De Geest geeft na Pinksteren bij dreigende, donkere wolken vooral eendrachtig gebed en vrijmoedig spreken (Hand.4). Laat dat gebed er in ieder geval vaker zijn voor onze overheid, opdat wij, als christelijke gemeente, een stil en rustig leven zullen leiden in alle godsvrucht en waardigheid (1 Tim.2).