We constateren wederkerig met dankbaarheid geestelijke herkenning. Wij bidden voor elkaar. Wij ontmoeten elkaar in het deputaatschap Eenheid van de gereformeerde belijders. Dat geeft mij vrijmoedigheid om vandaag iets aan u te zeggen, nu de eenheid en de waarheid op het spel staan.
Ik ervaar grote betrokkenheid en diepe verwantschap. Persoonlijk: ik ben als hervormd predikant in hoge mate gevormd door uw hoogleraren – W.H. Velema, B.J. Oosterhoff, W. van ’t Spijker, J.P. Versteeg en anderen – hoewel ik bij hen nooit college liep. Echter, vrijwel alles wat zij publiceerden, heb ik gelezen en verwerkt.
We constateren wederkerig met dankbaarheid geestelijke herkenning. Wij staan op elkaars kansel. Daarom doet het ons pijn dat uw kerken diep verdeeld zijn geraakt. De eenheid staat op het spel. En niet minder de waarheid.
Andere bril
Wat zit daarónder? De hermeneutiek allicht. We zeggen allemaal dat we gereformeerd zijn, tegelijk lezen we de Schriften met een andere bril. Verwarring alom. Alles lijkt vloeibaar te worden. We hebben met elkaar niet het geestelijke niveau om tot een eenduidig verstaan van de Bijbel te komen. Dat tekent onze vervallenheid. Als Gereformeerde Bond weten wij daar alles van. Wij delen met u in die armoede. Over hermeneutiek zou veel gezegd kunnen worden. Er móét veel over gezegd worden.
Afscheiding
Toch stel ik een ander punt aan de orde. In deze beklemmende situatie dringt zich de vraag op: wat is kerk? De ecclesiologie. Of u nu wat conservatiever of progressiever bent: hebt u die vraag wel gewogen? Uw ds. J.H. Velema zette zich in voor het COGG (Contactorgaan Gereformeerde Gezindte). Dat overlegorgaan kwam in 1996 met een gezaghebbend document: ‘Ecclesiologische Consensus’. Lezend wat daar geschreven staat, stel ik u de vraag: heeft afscheiding recht? Heeft Paulus zich afgescheiden van de synagoge? Neen! Heeft Luther zich afgescheiden van de Rooms-Katholieke Kerk? Neen! Heeft de Afscheiding herstel gebracht van de kerk? Neen!
Natuurlijk hebt u sinds 1834 Gods zegen ervaren. Dat laat ik voluit staan. Diep en breed verkondigt u de Christus der Schriften, wellicht beter dan wij in onze gemeenten. Maar voor de kerkleer deugt het principe van de afscheiding niet. Het strijdt met de kern van het reformatorische belijden: de rechtvaardiging van de goddeloze.
Een afgescheiden kerk moet immers op een of andere manier zichzelf rechtvaardigen: waarom zijn wij een betere kerk dan de ander? Daarom hindert een afgescheiden kerkbegrip de volle prediking van de rechtvaardiging in Christus, van de onvoorwaardelijke genade in Hem (A.J. Mensink). De laatste decennia hebben we de meest wonderlijke kerkverbanden zien ontstaan. En dat in een seculiere samenleving, aan wie wij het beeld presenteren dat we experts zijn in nederige hoogmoed. Is het een wonder dat het imago van de kerk slecht is en veel prediking krachteloos?
Gelijkgezinden
Het principe van afscheiding is te menselijk. Het zet te laag in: bij mensen, gelovige mensen weliswaar, gereformeerde mensen die hun handtekening onder de drie Formulieren van Enigheid zetten – maar nog altijd ménsen. Zij vormen een kerkverband. Waar komt dat woord vandaan? Ik zou het niet weten. Niet uit de belijdenisgeschriften, en zeker niet uit de Bijbel. Niet verbánd, maar verbónd! De kerk bestaat niet uit gelijkgezinden, maar uit gelijkbeminden (W. Verboom/C. Blenk). Wij zijn geen vrienden. Wij zijn in Christus aan elkaar gegeven als broeders en zusters. Daarop zijn we aanspreekbaar. Over het hart oordeelt de Heere, niet wij.
De Afscheiding hanteert een kerkprincipe dat onvermijdelijk leidt tot steeds verdere scheuringen. Wie op dat stramien doorborduurt, komt op een woord als herverkaveling, een akelig woord.
Voorlaatste fase
U zult zeggen: ‘Het gaat toch om de waarheid! Als die in het geding komt, moeten we afscheiden.’ Ds. G. Boer heeft ons geleerd dat het denken over waarheid en eenheid ons sámen tot Christus moet dringen. De kerk gelooft niet in haar belijdenisgeschriften – zij gelooft in Christus, waardoor de belijdenis haar lief is. Dat wel.
De kerk gelooft en preekt niet de waarheid-op-zichzelf. Ook niet de eenheid-op-zichzelf. Dat zijn abstracties. In de kerk spreekt de levende Heere, Die tussen de kandelaren loopt. De kritische vraag is wel: klinkt Zijn stem in de verkondiging? Preken wij werkelijk de volle rijkdom van de drie-enige God? ‘Het gehalte van de prediking bepaalt het gehalte van de kerk.’ (A.J. Mensink)
Gelijkgezinden komen vroeg of laat in problemen met zichzelf. Er ontstaat wrijving, onmin, verwijten. Het begint ermee dat predikanten niet meer op elke kansel van hun eigen kerkverband worden uitgenodigd. Dat is de eerste fase. De voorlaatste fase is dat er hardop gedacht wordt over scheuren. De Hersteld Hervormde Kerk bevindt zich momenteel in de eerste fase, u in de voorlaatste fase. Het proces is hetzelfde. Ga niet van de ene afgescheiden kerk naar een andere, u komt van de regen in de drup.
Een paraplu
Voor u blijft alleen de Protestantse Kerk over. Is die beter? Beslist niet. Ik spreek u niet toe vanuit de hoogte, maar in een gebroken gestalte. Waar u verdeeldheid legitimeert, accepteert de Protestantse Kerk verbrokkeling van de waarheid. Volgens haar kerkorde is zij een belijdende kerk, kunt u dat erkennen? In de praktijk presenteert ze zich echter als een mozaïek van kerkplekken, een paraplu.
U wilt geen kleurloze kerk, die alles wat mensen verzinnen, voorziet van Gods zegen. Dat wil de Gereformeerde Bond ook niet. Het geding om de waarheid moet blijven. Maar onze geestelijke kracht is klein. Dat openbaart zich in onze prediking en theologiebeoefening. De Gereformeerde Bond kan theologisch niet op eigen benen staan. Daarom vraag ik u nederig en indringend om ons te komen helpen, juist in de vragen rond hermeneutiek, prediking, doordenking van gereformeerde theologie met het oog op de 21e eeuw voor onze samenleving.
Wij hebben diepe achting voor uw vroomheid. Als u die toch zou willen inbrengen! Gereformeerde theologie gedijt niet in afgedamde hokjes, ze heeft armslag nodig om haar kracht te tonen. Wij zijn jaloers op uw universiteit. Wat zou die veel kunnen betekenen voor de vorming van onze predikanten. Ziet u niet de urgentie? Wij leven in de laatste dagen. Niet het voortbestaan van uw kerkverband staat op het spel, maar überhaupt het voortbestaan van de kerk in Nederland.
U werpt tegen: de Gereformeerde Bond heeft nooit een synodebesluit kunnen beïnvloeden, laat staan veranderen. Dat is waar. Wij weten ons arm, hoewel niet ongezegend. Alles brokkelt ons bij de handen af. Maar dít weten wij: dat God mét ons is. ‘Hij denkt aan Zijn verbond voor eeuwig, aan de belofte die Hij gedaan heeft tot in duizend generaties.’ (Ps.105) Zouden we niet sámen dáárvan kunnen leven?
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 53). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!