Vormt tekstkritiek een bedreiging?

Elke student theologie wordt geconfronteerd met de overleveringsgeschiedenis van de Bijbel, stelt Ernst Boogert vast.

Vaak roept dat spanning op ten aanzien van de betrouwbaarheid van de Schrift: hoe kan het dat teksten waarin Gods openbaring is overgeleverd, onderling variëren?

Griekse handschriften van het Nieuwe Testament verschillen van elkaar. Dat is een feit waarmee iedereen die de moeite neemt om handschriften te vergelijken, geconfronteerd wordt.

Erasmus

Wanneer Desiderius Erasmus in augustus 1515 aan het werk gaat om een editie van het Griekse Nieuwe Testament te maken, gebruikt hij diverse handschriften uit de universiteitsbibliotheek van Bazel. Deze bieden echter geen eensluidende tekst en Erasmus ziet zich genoodzaakt om een aantal handschriften gecorrigeerd naar de drukker te sturen. Zo komt er in 1516 voor het eerst een gedrukte editie van het Griekse Nieuwe Testament tot stand. Terwijl Erasmus in zijn eerste editie een doorlopende Griekse tekst geeft samen met een eigen Latijnse vertaling, worden al spoedig afwijkende lezingen uit andere handschriften in de marge genoteerd.

Keuzes

In latere edities komen er voortdurend andere lezingen bij. De vraag die dan steeds meer opkomt, is of Erasmus wel de goede keuzes heeft gemaakt. Hij heeft zijn edities immers geschreven op basis van een beperkt aantal handschriften uit Bazel. Dit uiterst belangrijke werk van het kiezen van de juiste lezingen werd in de Engelstalige wereld holy/sacred criticism

(heilige kritiek) genoemd. Niet omdat het in de tekstkritiek gaat om het uitoefenen van ‘kritiek’ op de inhoud van de tekst, maar om de deskundigheid die vereist is om dit werk uit te kunnen voeren.

Belangrijk is om op dit punt te constateren dat tekstkritiek dus niet iets is wat zich aan de tekst opdringt, maar inherent is aan de handgeschreven manuscripten waarin door de eeuwen heen talloze vergissingen gemaakt zijn. Waar Erasmus mee begon en wat Beza (reformator en medewerker van Calvijn in Genève) voortzette, was en is nog steeds noodzaak.

Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van 8 juli 2016. (We hebben momenteel een mooi aanbod voor nieuwe abonnees.)