Verschillende karakters botsen vaak in de kerkenraad

God schiep mensen met tegenovergestelde karakters, gedragsstijlen en drijfveren. Daarmee heeft Hij ons geweldig gezegend. Maar wat een zegen had moeten zijn, is voor veel mensen tot een last geworden.

Huwelijken stranden. Collega’s leven langs elkaar heen. Ouders begrijpen hun kinderen niet. Vriendschappen worden verbroken. Kerkelijke gemeentes scheuren en binnen kerkenraden voelen ambtsdragers elkaar niet aan en kunnen ze niet door één deur.

Er bestaat grote variatie in het mensdom, in onze karakters, in ons denken, doen en laten. In dit alles zit de hand van onze Schepper. Hij schiep variatie. Wat Hij van ons verwachten mag, is dat we daarvan genieten en die verschillen in karakters niet als botsend en bedreigend, maar juist als kracht ervaren én gebruiken. Dat geldt niet alleen binnen ons huwelijk, op ons werk, maar ook in de gemeente van Jezus Christus, óók binnen kerkenraden.

Want gaat het juist vaak niet mis, omdat we niet begrijpen waarom de een bepaalde veranderingen wil doorvoeren en de ander juist alles wil vasthouden? Waarom de een bepaalde accenten in de prediking mist en de ander juist van diezelfde prediking opveert? En om maar met de deur in huis te vallen: zou het ook kunnen dat onderlinge verschillen en ergernissen veel minder met theologische verschillen, maar vooral met karakterverschillen te maken hebben? Het kan geen kwaad om als kerkenraad daarbij stil te staan.

Hand en voet

Het nut van het inzichtelijk maken van gedrag en het willen begrijpen en waarderen van verschillen in gedrag is niet iets nieuws. Al vierhonderd jaar voor Christus hield de Griek Hippocrates zich bezig met het observeren van mensen en hun gedrag. Hierbij onderscheidde hij verschillende temperamenten (karakters). En ook Paulus zag het nut van al die karaktervariaties in. Wat als de voet zou zeggen: ‘Omdat ik geen hand ben, ben ik niet van het lichaam is hij daarom dan niet van het lichaam?’ En als het oor zou zeggen: ‘Omdat ik geen oog ben, ben ik niet van het lichaam, is het daarom dan niet van het lichaam?’ Er zijn veel leden, met al hun onderscheidende gaven, maar er is één lichaam (1 Kor.12). 

Denkers en voelers

Het mensdom kun je karakterologisch indelen in ‘denkers’ en ‘voelers’. Zonder eraan voorbij te gaan dat mengvormen mogelijk zijn, is alleen al het onthouden van deze basisindeling goud waard. Denkers beslissen in eerste instantie met hun hoofd. Alles wat bij hen binnenkomt, beoordelen ze eerst analytisch vóórdat ze het gevoel raadplegen. Als zender van een boodschap is het geweldig belangrijk om te beseffen dat je boodschap bij denkers eerst in het hoofd belandt voordat gevoelens daarin meespreken. Er vindt puur een rationele afweging plaats of het verhaal klopt, consistent is en fundamenteel onderbouwd is. Argumenten als ‘het voelt goed aan’ of ‘mijn gevoel zegt’, staan haaks op wat denkers willen horen.

Voelers beslissen in eerste instantie vooral met hun hart. Alles wat bij hen binnenkomt, wordt eerst vanuit het gevoel beoordeeld. Analytische afwegingen staan voor hen duidelijk op de tweede plaats. Aangedragen rationele argumenten werken zelfs tegenovergesteld als daarbij niet of nauwelijks aandacht is voor het emotionele aspect.

Onderverdeling

Voelers en denkers vinden we overal. Ze zitten ook binnen de muren van de kerk. Het is boeiend om deze voelers en denkers nader onder te verdelen. We kunnen hierbij denken aan mensen die het niet schuwen om op de voorgrond te staan en graag sturend optreden, de zogenaamde leiders. Problemen zijn voor hen een uitdaging en hun oplossingen zijn vaak fantasierijk en verrassend en met rationele argumenten onderbouwd. Tegenover de mooie eigenschappen staat een vaak wat botte en dominante houding als het hun niet snel genoeg gaat of anderen hen tegenwerken.

Een andere groep mensen kenmerkt zich door een extraverte, hartelijke houding. Deze personen zijn graag in gezelschap van anderen, de zogenaamde inspirators. Steeds zijn zij op zoek naar die omgeving of situatie waar het leggen en onderhouden van contacten mogelijk is. Ze zijn voortdurend uit op vriendschap. Daar staat tegenover dat zij in hun sprankelende enthousiasme mogelijk hun gevoel te veel aan het woord laten en weinig oog hebben voor meer rationele overwegingen.

Een derde groep mensen zouden we de supporters kunnen noemen. Zij kenmerken zich als introverte, aardige, rustige personen die goed met anderen kunnen opschieten. Zij zijn attent en willen het anderen graag naar de zin maken. Ze aarden het best in een stabiele en voorspelbare omgeving, waar tegenover staat dat ze bij te veel of te snelle veranderingen koppig en vijandig worden.

Een vierde groep mensen kenmerkt zich door hun precieze, voorzichtige en gedisciplineerde optreden. Deze observators hebben een sterk ontwikkeld waarnemingsvermogen en eisen altijd zowel van zichzelf als van de ander een stevige onderbouwing van conclusies en beweringen. Als introverte denkers zijn zij voortdurend op zoek naar het juiste antwoord. Het nemen van beslissingen stellen ze zo lang mogelijk uit. Meestal zijn zij zeer terughoudend in het toegeven van een fout en zullen zij zich tot het uiterste inspannen om hun gelijk aan te tonen.

Rijkdom

Bovenstaand is slechts een ruwe schets van een aantal gedragsstijlen. Maar wel genoeg om iets van de rijkdom te zien die onze Schepper voor ogen had. Samen vormen de voelers, de denkers, de leiders, de supporters, de inspirators en de observators één lichaam. Samen zijn ze één geheel.

De Bijbel staat er vol van. Dat zien we alleen al aan de samenstelling van het apostelenteam. Petrus met zijn spontane, impulsieve en stuwende karakter staat tegenover de introverte Thomas, die de stilte opzocht toen het allemaal niet meer leek te kloppen. We kunnen ook denken aan Johannes met zijn stabiele en tegelijk zo analyserende karakter. Deze apostel kreeg dat geweldige visioen op het eiland Patmos. Hij mocht het bijbelboek Openbaring schrijven, vol liefde, maar ook vol scherpte en details. Andreas kenmerkte zich als iemand op de achtergrond. Verscheidene personen leidde hij tot Jezus zonder voor zichzelf de aandacht te vragen.

Niet van alle apostelen zijn de gedragskenmerken in beeld te krijgen. Dat hoeft ook niet. Alleen al de hier genoemde voorbeelden geven aan hoe Jezus diversiteit in Zijn team aanbracht en hoe Hij als de Kurios

deze diversiteit heeft ingezet om het evangelie de wereld in te dragen. Hij werkt ook vandaag de dag zowel door mensen die op de voorgrond treden als door mensen die op de achtergrond aan het werk zijn.

Gebruiksaanwijzing

Zijn er zorgen, vragen of uitdagingen? Laten we die dan bespreekbaar maken en bewust zoeken naar de beleving van onze tegenpool. Het is goed hierbij onze eigen ‘gebruiksaanwijzing’ (inclusief onze valkuilen) bespreekbaar te maken en die van de ander te hanteren. Laten we ons bewust zijn van de verschillen en de inzet daarvan, dat werkt door in het omgaan met en begrijpen van elkaar en komt tot uiting in de opbouw van de prediking en in pastorale gesprekken. Allergie wordt waardering, botsend wordt aanvullend, elkaar tegenwerkend wordt eensgezind. Dat gebeurt dan ondanks, of juist dankzij de karakterverschillen die er zijn.

‘Maar ik roep u ertoe op, broeders, door de Naam van onze Heere Jezus Christus, dat u allen eensgezind bent in uw spreken, en dat er onder u geen scheuringen zijn, maar dat u hecht aaneengesmeed bent, één van denken en één van gevoelen (1 Kor.1:10).’

Cock Grandia