column

Euthanasie dankzij protestanten

Samen met mijn collega-ethicus Stef Groenewoud mocht ik deze maand in Washington een lezing houden over ‘De Protestantse Kerk in Nederland en euthanasie’.

Met ‘Protestantse Kerk’ bedoelen we eigenlijk haar twee grootste voorgangers: de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in Nederland. 

Onze conclusie zal velen binnen en buiten de kerken vreemd voorkomen: de Nederlandse euthanasiepraktijk is er niet ondanks, maar dankzij de protestanten gekomen. Wie de bibliotheken induikt, vindt hervormde en gereformeerde synoderapporten die in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw met grote sympathie over euthanasie spraken. Aan de theologische faculteiten bepleitten protestantse ethici in die dagen alom openheid voor euthanasie: de Groningse ethiekhoogleraar P.J. Roscam Abbing, de Utrechtse theologiehoogleraar Hannes de Graaf, de Leidse theologe en ethica Heleen Dupuis, in voorzichtiger mate ook de Utrechtse ethicus Egbert Schroten, en aan gereformeerde zijde niet te vergeten Harry Kuitert. Welsprekend en meeslepend pleitte deze Amsterdamse dogmaticus en ethiekhoogleraar voor het recht om ‘een einde te mogen maken aan het bittere einde’. Vanuit de beide kerken werden hier en daar kanttekeningen geplaatst – Jan Hoek, Ab Noordegraaf – maar bij ons weten was daar geen ethiekhoogleraar bij. De meest robuuste theologische kritiek klonk vanuit Apeldoorn (W.H. Velema), Kampen (J. Douma) en Ede (H. Jochemsen) maar hun protesten drongen nauwelijks tot de protestantse mainstream door. Dat zal meerdere redenen hebben, waaronder hun soms wat massief theologische taalgebruik, terwijl iemand als Kuitert veel meer de ‘gewone’, door de moderniteit beïnvloede protestant wist aan te spreken. Tragisch genoeg was een andere reden om deze stemmen ter rechterzijde niet zo serieus te nemen dat hervormden, ook de rechtzinnigen onder hen, het niet zo op ‘scheurmakers’ begrepen hebben. 

Hoe dan ook: de Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken verkondigden enkele decennia terug alom dat euthanasie ‘in het licht van het christelijk geloof niet onverantwoord behoeft te zijn’. Daarin waren en zijn zij internationaal uniek. Dat de Samen op Weg-kerken in 1999 alsnog publiekelijk stelling namen tegen legalisering, kwam als mosterd na de maaltijd. Hoe anders zou het geweest zijn als in de decennia ervoor van hervormde en gereformeerde zijde een steviger oppositie had geklonken. 

Wie van de lezers aanvullingen of correcties op bovenstaande heeft, kan dit mailen naar taboer@pthu.nl.

T.A. Boer