blog

Brede accolade die HSV sloeg als bemoedigend teken

Vijf jaar HSV

Wie van de toen aanwezigen zal zich de presentatie van de Herziene Statenvertaling niet herinneren? Harde wind, hevige stuifsneeuw, ijzige kou. Vijf jaar geleden was het in Dordrechts Grote Kerk bitterkoud. Maar, die kou is niet het enige wat we over vijf jaar HSV kunnen zeggen.

De context van de tijd doet zeker mee in de dankbaarheid over inhoud en ontvangst van de taalkundige herziening van de Statenvertaling. Als de krant vrijwel elke dag iets meldt over de sluiting van een kerk, het opheffen van een gemeente of het uitschrijven van weer duizend kerkleden in binnen- of buitenland, beseffen we meer dan ooit hoe bijzonder het is dat de Heere ondanks onze traagheid, afval of verdeeldheid doorgaat met Zijn werk. En zien we wat een zegen we ontvingen in de brede accolade die de HSV vanwege haar samengaan van betrouwbaarheid en verstaanbaarheid sloeg.

Grote projecten

Grote projecten, ze zijn er in de jaren waarin wij leven in de kerk gelukkig ook. Het werken aan de revisie van de Statenvertaling is er één van. Je zou binnen de Protestantse Kerk de renovatie van het conferentiecentrum Hydepark als vergelijkbaar voorbeeld kunnen noemen. Waar continuïteit van veel werk in de kerk niet vanzelfsprekend geworden is, ben je temeer dankbaar als er middelen zijn om een groter project te realiseren.

Als het dan om iets goeds gaat, om een inhoudelijke bijdrage aan de doorwerking van het Woord in levens van mensen, willen velen zich ervoor inzetten. Ook dat is bemoedigend en samenbindend. Zo verging het allen die bij de HSV betrokken zijn. Ik herinner me dat een van de predikanten uit het HSV-bestuur vanwege zijn gezondheid eigenlijk stoppen moest, maar toch besloot vanwege de geestelijke verbondenheid in de vergaderingen door te gaan. Van samenwerken kun je ook opknappen.

Jongerenbijbel

In het spoor van de HSV-uitgave zelf verschenen in het najaar van 2013 en van 2014 de HSV-Jongerenbijbel en de HSV-Studiebijbel, opnieuw projecten waaraan velen in de gereformeerde gezindte medewerking gaven en die opnieuw een accolade sloegen. Waar je in christelijke kring in onderlinge samenwerking gemakkelijk discussies kunt krijgen of spanning waarneemt, hebben we de zegen van God in de omgang met elkaar beleefd. De eerste uitgave richtte zich niet direct op vwo-leerlingen, maar op jongeren die vanwege hun specifieke gaven meer doeners dan lezers zijn. Bijzonder aan deze uitgave was dat de complete tekst van de Heidelbergse Catechismus opgenomen is, mede omdat in verdiepingskaders vaak naar de catechismus verwezen werd.

Als hoog doel is in die jaren uitgesproken dat jongeren door middel van deze uitgave God leren kennen en liefhebben. Dit verlangen kan alleen levend blijven als het omgaan met deze jongerenbijbel door het gebed gedragen blijft worden, niet alleen van medewerkers maar ook van ouders en grootouders.

Standaardwerk

Over de HSV-Studiebijbel is het woord ‘standaardwerk’ gevallen. Na vier maanden was de eerste druk uitverkocht. Naast de complete bijbeltekst zijn in deze uitgave aantekeningen, inleidingen, kaartjes en artikelen over een keur aan thema’s opgenomen. Het doet heel goed als je hoort dat door de bestudering van de achtergrond van een bijbelboek de liefde tot het Woord en de betrokkenheid op het dienen van de Heere toeneemt.

***

Na deze twee grotere uitgaven wordt gewerkt aan diverse uitgaven die niet vallen onder de verantwoordelijkheid van het HSV-bestuur en de Gereformeerde Bond, maar waarvoor wel de tekst van de HSV beschikbaar gesteld is. Het gaat dan om projecten die een uitgever geïnitieerd heeft, zoals de op stapel zijnde Reformatiebijbel, Mannenbijbel en Vrouwenbijbel. Het is eigen aan onze cultuur dat nieuwe aandacht en nieuwe invalshoeken stimulerend werken op de verkoop van bijbeluitgaven. Behalve de vraag naar de verantwoordelijkheid voor een project doet hier de discussie mee over de vraag hoe ver je wilt gaan in het je richten op diverse doelgroepen. In elk geval zijn we (gelukkig) ver af van de situatie in andere landen waar bij voorbeeld bijbels voor brandweermannen of politieagenten op de markt komen.

Polarisatie

Bij de invoering van een herziening die te maken heeft met wat we lezen of zingen, valt snel het woord ‘polarisatie’. Zelfs als mensen overtuigd zijn van de noodzaak om een uitgave dichter te brengen bij de taal van de tijd, zelfs als mensen zien dat de verstaanbaarheid van het Woord ernstig tekortschiet, klinkt nogal eens de gedachte dat ‘de tijd er niet rijp voor is’.

Wie terugkijkt, ontdekt dat waar de introductie van de HSV plaatshad, er over het algemeen weinig extra spanning geweest is. Dat zal onder meer te maken hebben met de zorgvuldige voorlichting die het HSV-bestuur in veel gemeenten gegeven heeft, in combinatie met de overtuiging dat de kerkenraad verantwoordelijk is voor het beleid in de gemeente. Het lijkt me onnodig – zoals ik recent meemaakte – dat iemand zich bij de opening van een vergadering excuseert voor het feit dat hij de klassieke Statenvertaling gebruikt – daar lijkt me geen enkele reden voor.

Bewustwording

Waar de klassieke Statenvertaling in hervormde gemeenten in gebruik blijft, mag de kerkenraad zich er temeer van vergewissen of het taalveld voor oud en jong geen blokkade vormt om de boodschap van zonde en genade te verstaan. Waar de herziene Statenvertaling in gebruik is, mag de kerkenraad erop toezien dat wezenlijke begrippen uit de geloofsleer blijven functioneren, omdat het daarom gaat. Overigens, wezenlijke begrippen als rechtvaardiging en vreze des Heeren zijn uit de HSV niet verdwenen.

In elk geval heeft de komst van de HSV bij menig theoloog de bewustwording versterkt – en dat is winst – dat in de overdracht van het Evangelie de vertaalslag vanuit de grondtalen gemaakt moet worden. Vanuit de kansel mag de precieze betekenis van Gods woorden in de werkelijkheid van ons leven gebracht worden, en daar zijn woorden voor nodig. Hoe vaak heb ik de voorbije jaren diverse voorgangers niet horen zeggen dat ‘in de SV dit staat, in de HSV dat, maar dat vanuit het Grieks eigenlijk een woord gebruikt moet worden dat raakt aan dit of dat…’

Bijbel met uitleg

Na de verschijning van de HSV zijn diverse vergelijkbare uitgaven verschenen, zoals de Bijbel in Gewone Taal en de Bijbel met uitleg. Het illustreert de noodzaak om in onze tijd bewust na te denken over de geloofsoverdracht en om hierin keuzen te maken voor de doelgroep (allereerst jezelf, je kinderen en kleinkinderen, de gemeente die je dienen mag) waarvoor je verantwoordelijk bent. Deze bewuste houding maakte dat de verkoop van bijbels de afgelopen tien, vijftien jaar toegenomen is, terwijl in algemene zin de boekverkoop daalde.

Over veel zaken in de christelijke gemeente moet je met elkaar tot verantwoorde keuzen komen. Soms is er sprake van een compromis, waarbij de zogenoemde middelmatige zaken niet een te zwaar accent krijgen. De vraag is of we ten aanzien van de betrouwbaarheid en de verstaanbaarheid van het Woord – als twee kanten van een medaille – niet alles op alles moeten zetten om elkaar mee te nemen in een verantwoorde keuze, ook al beseffen we dat geen enkele vertaling volmaakt is. Dat is alleen het Woord zelf. ‘De woorden van de HEERE zijn reine woorden’, belijdt David in Psalm 12.

Heilige Geest

De vraag van Filippus aan de reizende kamerheer uit Ethiopië is nog altijd actueel: ‘Begrijpt u ook wat u leest?’ Toen deze man begreep wat Jesaja ooit schreef, zag hij in de woorden van de profeet Jezus Christus als de Zoon van God oplichten. Door de Heilige Geest. Denken en besluiten over welke vertaling ook begint en eindigt daarom met het gebed om de Heilige Geest.

P.J. Vergunst