column

Alles wordt onthouden

'O ja, dit moet ik nog even zeggen', zegt de begeleider, 'ik moet wel opschrijven wat er net is voorgevallen.' Er is een conflict geweest tussen twee bewoners in een psychiatrische woonvoorziening...

…en de begeleider heeft zich ingespannen om het met hen uit te praten. Het was een goed gesprek. Maar ja, dat staartje: het moet in het dossier. ‘Waarom moet dat dan?’ vraagt de patiënt. ‘Nou, dan weten mijn collega’s ook wat er gebeurd is.’ De patiënt kan het niet anders dan aanhoren. Zo gaat het nu eenmaal. Maar het geeft wel een onbehagelijk gevoel.

Wat de begeleider doet, is in veel situaties te rechtvaardigen. In haar geval is het handig voor de collega’s, maar ook kan het noteren nodig zijn voor diagnostiek of om vervelende vragen van de inspectie voor te zijn. Het gebeurt overal: in zorginstellingen, in ziekenhuizen, op scholen. Ze hebben alle hun voortreffelijke digitale systemen. Geavanceerde software zorgt dat niets vergeten wordt.

Maar er zit een kwetsbare kant aan al dat bijhouden. Vooral als het verder gaat dan formele documenten, zoals brieven, medicatie-overzichten of leerprestaties. Als gebeurtenissen uit het alledaagse leven worden vastgelegd, is de grens nabij. Notities in een systeem maken een persoon tot een object. Er wordt naar je gekeken, er moet iets aan je geanalyseerd worden of er is wantrouwen dat er iets rondom jouw persoon mis kan gaan. Niet vreemd dat de patiënt zich onbehagelijk voelt.

Martin Buber onderscheidde tussen Gegenstand en Gegenwart. Als Gegenstand (voorwerp) word je een analyseerbare zaak. Een ontmoeting daarentegen gebeurt in de tegenwoordige tijd (Gegenwart), het is eenmalig en uniek. Je kunt het niet overdoen, maar dat hoeft ook niet. Het kostbare blijft tussen twee personen, als er iets vergeven is bijvoorbeeld. Het voorval is geweest en mag vergeten worden: verleden tijd. Alles onthouden beschadigt het gewone leven.

Christelijke zorg-, hulpverlenings- en onderwijsinstellingen doen er goed aan kritisch te zijn op systemen die niet kunnen vergeten. In het Koninkrijk van God tellen geen bijhoudsystemen. Er wordt vergeven en vergeten.

En wat het voorbeeld betreft: fijn dat de begeleider de patiënt op de hoogte stelt. Maar misschien had juist dit voorval vergeten mogen worden.

A. de Muynck