Begrip en bewogenheid
Het was een van de grote zorgen in de afgelopen twee jaar in de kerk: zien we de jongeren nog wel terug na corona? Inmiddels wordt in diverse gemeenten de balans opgemaakt. Gelukkig komen de meeste jongeren weer trouw naar de kerk, maar er worden er ook gemist.
De kerk lijkt voor jongeren minder vanzelfsprekend te zijn geworden. Vragen die kerkenraadsleden met ons delen, zijn daarom: hadden we meer moeten investeren in het contact met deze leeftijdsgroep? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze groep zich meer gezien voelt? Hoe kunnen we recht doen aan hun vragen zonder afbreuk te doen aan het Evangelie, aan het Woord van God? Zijn er in onze gemeente genoeg personen met wie de jongvolwassenen zich kunnen identificeren?
Betrokkenheid ervaren
Het zijn vragen die elk een eigen insteek vragen en die tegelijkertijd met elkaar samenhangen. Nieuw zijn ze niet, ze zijn alleen versterkt door de coronaperiode. We zien al langere tijd dat het lastiger wordt om jongeren aan de gemeente te verbinden. Jongeren lopen met andere vragen rond dan hun ouders. Ze vinden in de gemeente lang niet altijd mensen met wie ze die vragen kunnen bespreken. Als het gaat over de verschillende generaties, wordt er in de kerk soms meer óver dan mét elkaar gesproken. Gelukkig kan het ook anders. De afgelopen tijd hebben we als HGJB bij een aantal gemeenten een gesprek geleid tussen oudere jongeren (18+) en de kerkenraad, met positieve opbrengst. Misschien kunnen we gemeenten inspireren om op die manier eveneens het gesprek te bevorderen.
Om misverstand te voorkomen: daarmee presenteren we jongeren niet als een belangengroep die (af en toe) zijn zin moet krijgen. Nog minder willen we de bijbels-theologische noties rond de ambten ter discussie stellen. Het gaat ons erom dat jongeren in een open gesprek betrokkenheid ervaren van de kerkenraad. Andersom worden zij aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid voor hun staan in de gemeente.
Wederzijds begrip
Een open gesprek leidt tot wederzijds begrip. Vaak wordt gedacht dat vragen van jongeren een kwestie zijn van ‘schoppen’ tegen de kerkelijke tradities of regels. De verrassende opbrengst van de gesprekken waarbij wij betrokken waren, is dat dat meestal niet het geval is. In deze tijd komen er allerlei nieuwe vragen op jongeren af, waarbij ze oprecht zoeken naar antwoorden. Die vragen zijn misschien ook nieuw voor de gemeente, maar juist daarom is het belangrijk dat erover gepraat kan worden. Onze ervaring leert dat als een groep jongeren hierover met de kerkenraad in gesprek gaat, ze ruimte ervaren om eerlijk uit te spreken waar ze mee zitten. Soms gaat het om heel basale vragen, zoals: ‘Waarom zingen wij alleen psalmen?’, of: ‘Mijn vrienden denken dat onze kerk tegen homo’s en transgenders is, dat vind ik lastig.’ Voor een kerkenraad is het belangrijk om de gevoelens en gedachten van jongeren hierover te peilen, ervan uitgaand dat het oprechte vragen zijn.
Andersom ontstaat er zo ook ruimte voor een kerkenraad om uit te leggen waarom men bepaalde beslissingen heeft genomen of waarom men staat voor een bepaalde identiteit. Soms denken jongeren dat kerkenraden dingen alleen maar doen omdat het altijd zo gedaan is. Uitleggen welke visie erachter zit, is dan helpend. Dit zorgt bij jongeren op hun beurt meestal voor begrip: ‘Ze doen niet zomaar wat.’
Verantwoordelijkheden
Een belangrijke reden om te investeren in het gesprek met jongeren, is dat zij de ambtsdragers van morgen zijn. Regelmatig horen we dat het lastig is om ambtsdragers te vinden in de jongere generaties. Wij vragen ons af of dit niet mede te maken heeft met het feit dat we hen niet eerder als serieuze gesprekspartners hebben gezien. Wanneer je jongeren serieus neemt, onder andere door zoveel mogelijk gebruik te maken van hun gaven en talenten, zorg je voor een duurzame relatie (zowel op de korte als op de lange termijn). In het boek Samen Jong. Kernwaarden van een kerk met alle generaties wordt het voorbeeld van een voetbalteam genoemd. De manier waarop wij naar leiderschap in de kerk kijken, is alsof we jongeren eerst 25 jaar naar een voetbalteam laten kijken en dan verwachten dat zij op hun dertigste stervoetballer zijn. Het is van belang om jongeren serieus te nemen en hun passende verantwoordelijkheden te geven. Samen in gesprek gaan is daarvoor een goede eerste stap.
Open
Het is belangrijk om tijdens een gesprek tussen jongeren en de kerkenraad te zorgen voor een open sfeer. Geef iedereen echt de ruimte om zijn of haar ervaring of mening te delen.
Wanneer we als HGJB deze gesprekken leiden, beginnen we met het oog daarop bewust met samen bijbellezen. Rondom een open Bijbel worden meningen verrijkt door wijsheden die dieper gaan. Opvallend is dat door deelnemers juist dit begin van de avond wordt genoemd als inspirerend en helpend voor een open sfeer.
Goed luisteren is de kern van het gesprek. Vul gedachten en meningen niet voor een ander in, maar vraag door als je iets niet helemaal begrijpt. Tijdens een van de gesprekken merkte een jongere op dat het zo prettig was dat er echt geluisterd werd naar elkaar. Er werd wederzijds moeite gedaan om elkaar te begrijpen.
Soms zal dat luisteren op de proef worden gesteld. Dan ontstaat de neiging om in de verdediging te schieten. Bij de kerkenraad kan er de reflex zijn om vragen de kop in te drukken door even goed te zeggen hoe het zit. Uiteraard moet de visie van de kerkenraad op tafel komen. Probeer dit niet vanuit de verdediging te doen, alsof de vraag per se aanvallend bedoeld is. Praat erover als duiding van een oprechte vraag en als poging om wederzijds begrip te creëren. Een andere valkuil is dat we geneigd zijn om bij jongeren dezelfde geloofsbeleving te verwachten als die van ons. Alles wat afwijkt, staat onder kritiek. Maar dat doet geen recht aan het feit dat de Geest op unieke wijze Zijn werk doet in het leven van een gelovige, ook dat van gelovige jongeren. Achter een voor ons onbekende geloofsbeleving kan een vast vertrouwen liggen op het verzoenende werk van Christus. Dat jongeren dat soms anders uiten, kan te maken hebben met de thema’s of vragen waarmee juist zij in aanraking komen. Het gaat erom dat we elkaar ontmoeten in wat er werkelijk toe doet: de gehoorzaamheid aan de Schrift.
Vervolg
Een goed vervolg van het gesprek is net zo belangrijk als het gesprek zelf. Vertel aan het begin wat het doel ervan is en wat er met de opgehaalde informatie wordt gedaan. Zorg ervoor dat de belangrijkste punten gedeeld zijn en op papier staan. Geef als kerkenraad een terugkoppeling van het gesprek. Als bepaalde thema’s pas later – of helemaal geen – aandacht kunnen krijgen, licht dit dan toe. Nogmaals, het gaat er niet om dat jongeren ‘per se hun zin krijgen’, dat snappen ze in het algemeen zelf ook wel, als er maar serieuze aandacht is voor hun vragen. Bepaalde vragen laten terugkomen in de prediking of op een afzonderlijke avond is wel het minste wat gedaan kan worden.
Als vermoed wordt dat er spanningen zijn tussen jongeren en de kerkenraad, is het helpend als er een ‘neutrale’ gespreksleider is. Dat geeft beide gesprekspartners de ruimte om eigen gedachten te verwoorden, zonder ook nog verantwoordelijk te zijn voor het technische verloop van het gesprek. De HGJB is daarvoor beschikbaar, maar er kan ook gedacht worden aan een capabel gemeentelid dat zelf geen direct belang bij de avond heeft.
Samen kerk zijn
Een van de predikanten noemde na een gesprek als opvallende opbrengst dat de jongeren op zoek zijn naar verdieping in de preek. ‘Ze willen graag napraten over de preek of een korte samenvatting, zodat ze het nog eens kunnen nalezen. Eerlijk gezegd had ik verwacht dat de verandering in liturgie het hete hangijzer zou zijn.’ Een jongere noemde het mooi om te merken dat de predikant altijd diverse mensen in gedachten houdt bij het maken van zijn preek, onder wie ook jongeren. ‘Dat geeft ineens een heel ander inzicht. Hij zoekt dus echt naar verbinding’, aldus deze jongere. Wanneer het gesprek oprecht wordt gevoerd, ontstaat er wederzijds begrip en bewogenheid naar elkaar toe. Zo kunnen we, in afhankelijkheid van God, samen kerk zijn en blijven.