blog

Behoefte aan gesprek

Steeds meer Nederlanders kunnen nergens een luisterend oor vinden. Dat is een opvallende waarneming in een land waarin we denken alles goed geregeld te hebben. Is het in en vanuit de kerk anders?

Nederland kent een landelijke luisterlijn, Sensoor. Dag en nacht zijn er vrijwilligers beschikbaar om via telefoon, mail of chat het verhaal van hun naaste aan te horen. Luisteren en vragen stellen, dat is de insteek van deze in totaal 1200 vrijwilligers. Hoe dichtbevolkt ons land ook geworden is, er zijn véle mensen die niemand hebben. Met de chronisch zieke uit Bethesda (Joh.5) zullen ze instemmen: ‘Ik heb geen mens…’.

Eerder dit jaar meldde Sensoor dat de luisterlijn overbelast dreigt te worden vanwege de oplopende wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. Juist deze week (1 juli) zou er volgens staatssecretaris Paul Blokhuis van volksgezondheid voldoende aan die wachtlijsten gedaan moeten zijn. In elk geval, midden in een depressie of tijdens een paniekaanval is het zegenrijk als mensen een luisterend oor vinden. Elk jaar voert Sensoor als aanvulling op de formele zorg 280.000 gesprekken met mensen voor wie het leven te zwaar geworden is. Net als in het biechthokje bij de priester kan de beller anoniem blijven.

Landelijke campagne

Opnieuw trok Sensoor vorige maand aan de bel, nu met de landelijke campagne ‘Nederland Geef Gehoor!’ Blijkbaar zijn we collectief niet thuis, hebben we een aardig lange bucket list, terwijl de ander ons nodig heeft. Omdat steeds meer mensen zich somber of leeg voelen, eenzaamheid kennen of nergens hun verhaal kwijt kunnen, kan Sensoor de toenemende behoefte aan een oor dat luistert, niet meer aan. Soms zijn er wel vrienden of familie, maar is er vanwege schaamte geen openheid. Een Spoedcursus Luisteren is ingezet om een cultuurverandering te realiseren.

Volle agenda’s, een jachtige levensstijl, aan de smartphone verslaafd – dat zijn de boosdoeners als het om slecht luisteren gaat. Uit onderzoek van Sensoor blijkt dat acht op de tien Nederlanders erkent in een gesprek niet altijd goed te luisteren. Beter is daarom te verwoorden dat die Nederlanders zelf de boosdoeners zijn.

Levenswijsheid

Zonder mening over deze problematiek is het Woord van God niet. In de brief aan Timotheüs wordt als kenmerk van de ‘laatste dagen’ genoemd dat mensen vooral zichzelf liefhebben en geen natuurlijke liefde kennen (2 Tim.3). Die werkelijkheid in een almeer ontbindende wereld staat haaks op ‘het grote gebod’, namelijk dat we als onszelf de naaste liefhebben.

Luisteren, dat mag roeping en zelfs kenmerk van een christen zijn. De apostel Jakobus wijst er met nadruk op: ‘Zo dan, mijn geliefde broeders, ieder mens moet haastig zijn om te horen…’. In het Evangelie is dit altijd weer ten eerste naar het Woord horen. De Heere Jezus verkondigde dat ‘veeleer zij zalig zijn die het Woord van God horen en het bewaren’. (Luk.11:28) Uit de levenswijsheid van het boek Spreuken leren we dat ‘verstandig omgaan met het woord’ (Spr. 16:20) tot het goede leiden zal. In Maleachi 2 horen de priesters zelfs dat als ze niet luisteren, de Heere de vloek tot hen zenden zal. Zo essentieel is luisteren, naar Hem.

Hulpgeroep

Terzijde, hét wonder in de communicatie is dat God Zelf ons horen wil, dat zelfs belooft te doen. ‘Roep tot Mij, en Ik zal u antwoorden…’ (Jer.33:3) Hij hoort naar het hulpgeroep van de rechtvaardigen. Voor de gemeente van het Nieuwe Testament is deze zegen ook werkelijkheid. Johannes schrijft: ‘En dit is de vrijmoedigheid die wij hebben in het toegaan tot God dat Hij ons verhoort, telkens als wij iets bidden naar Zijn wil.’ De zegen daarvan kan Sensoor niet geven, hoe essentieel haar werk ook is.

*** 

Diakenen

Het luisteren naar het Woord mag ons maken tot daders, tot omzien naar de ander. Juist aan het begin van een zomerperiode, waarin de eenzaamheid door ouderen sterker beleefd wordt, zetten we luisteren hoog op de kerkelijke agenda. In veel opzichten zal dit heilzaam zijn.

De campagne van Sensoor om een luisterend oor aan de ander te bieden, is niet alleen een appèl op de diakenen van de gemeente – al is het zeker hun roeping de gemeente voor te gaan, het pad naar de naaste op te laten zoeken, eenzaamheid uit te bannen. Vol zijn van jezelf als gemeentelid blokkeert de gerichtheid op de ander en bekering is dan nodig.

Ouderlingen

Voor het pastoraat geeft Sensoor eveneens een signaal af. Immers, pastoraat is allermeest luisteren. Een goed gesprek bestaat vooral uit het stellen van goede vragen. In de aanvechting van zijn leven had een geslaagde zakenman onlangs een gesprek met een gemeentelid, dat hier best tegenop zag. Hij deed niet meer dan geconcentreerd luisteren en af en toe een samenvattende vraag stellen. Verbaasd was hij toen zijn gesprekspartner na anderhalf uur zei ‘in jaren niet zo’n goed gesprek gehad te hebben’.

De vrouw had daarom gelijk, toen haar man tot ouderling verkozen was en hij vooral belemmeringen zag: ‘Wie ben ik om de ander te onderwijzen?’ Zij antwoordde: ‘Maar je kunt toch naar de mensen luisteren en doorgeven wat je zelf gehoord hebt?’

Dit geldt ook de gemeenteleden. Tijdens een huisbezoek informeerde de ambtsdrager ooit naar de gaven van een gemeentelid, waarop mevrouw over haar man zei: ‘Hij kan helemaal niks.’ Vervolgens ging het gesprek over de gave van het luisteren.

Dominee

Zeker, de dienaar van het Woord is vooral geroepen tot het gebed en tot de verkondiging van het Woord. Meer dan ooit is tegelijk nodig dat hij luisteren leerde – een eigenschap die ik zelden tegenkom in de opgestelde profielschets voor de te beroepen predikant. In de praktijk van het gemeenteleven is de luisterende dominee, die weet van het ambtsgeheim, voor de opbouw van de gemeente meer waard dan we gewoonlijk denken.

Jongeren

In een van zijn ‘overdenkingen over de tijd waarin we leven’ schrijft ds. P. van Ruitenburg (Geref. Gemeenten) dat ‘jonge mensen het tegenwoordig als een aanslag op hun identiteit ervaren als ze eerst goed moeten luisteren naar anderen voor ze hun persoonlijke mening geven’. In een omgeving waar altijd prikkels zijn en stemmen klinken, is het leren luisteren een zware opgave. En toch, jongeren moeten het leren, zowel in het gehoorzamen van de a(A)nder als in het omzien naar de ander.

 ***

Betrokken luisteren zodat de ander zich met zijn leven veilig bij je weet, het staat tegenover roddelen. Spannend is de vraag wat er in de christelijke gemeente meer plaatsheeft. Ik ga uit van het eerste, een activiteit die in stilte plaatsheeft, zodat wij niet weten welke zegen hier valt.

En niet alleen binnen de kerk, ook vanuít de kerk is het belangeloos omzien naar de ander onze roeping. Wie in elk mens de scheppende hand van God ziet, weet zich op elk mens betrokken. Het Evangelie spoort ons aan er te zijn voor het ene schaap dat verloren dreigt te gaan, bewogen te zijn met de schare die dwaalt als kudde zonder herder. Veelal begint dit met luisteren, er zijn voor de naaste.

Erkenning

Waarom is voor de ander luisteren zo belangrijk? Heb je immers niet meer aan helpen, aan doen? Nee, luisteren is het verhaal van de ander centraal stellen, daarom de waarde van het leven van de ander erkennen. Wie gehoor vindt, beseft dat hij ertoe doe – een basisvoorwaarde om mens te zijn.

En, net als het geven van de beker koud water uit Mattheüs 10:42 is luisteren een activiteit die binnen handbereik ligt. Het Koninkrijk van God krijgt vorm in ons gewone bestaan. Wat mag het mij kosten om een leerling van de Heere Jezus te zijn?

P.J. Vergunst