Bidden voor Brussel
Als kerkganger hoor ik vaak dat voorbede wordt gedaan voor de overheid. Maar ik hoor niet vaak een gebed voor hen die leidinggeven aan de Europese Unie. Toch denk ik dat voorbede voor de Europese overheid belangrijk is.
Soms wordt er gebeden voor volksvertegenwoordigers die vanuit christelijke overtuiging willen handelen, waaronder dan ook de Europarlementariërs vallen. Verder dan dat gaat het meestal niet. Ik weet niet goed waarom er in de kerkdiensten niet vaker voor de Europese overheid wordt gebeden. Een reden kan zijn dat kerkenraden er geen aandacht voor vragen. Het kan ook zijn dat de voorbede in de eredienst hier gewoon een afspiegeling is van onze persoonlijke gebeden. Dit artikel heeft als doel aandacht te vragen voor het gebed voor de Europese overheid en kort in te gaan op een aantal mogelijke overwegingen.
Een wettige overheid
Is de Europese Unie (EU) wel een overheid? Daarbij bedoel ik dan de gezagsdragers en volksvertegenwoordigers op het niveau van de EU, en niet het geheel van de lidstaten en hun inwoners. De EU is niet ‘zij’, maar dat zijn ‘wij’. Maar dat onderscheid maak ik gemakshalve hier niet altijd.
De EU is nu in elk geval geen ‘superstaat’, en of het dat ooit zal worden valt nog te bezien. De EU is echter ook geen vrijblijvende zaak. Via Europese verdragen zijn belangrijke bevoegdheden overgedragen aan de Unie. De EU kan wetten maken die bindend zijn in Nederland. Die bevoegdheid is niet onbeperkt. Ook zijn er spelregels, zodat de lidstaten zelf weer invloed hebben op Europese wetgeving. Maar dat ‘Brussel’ ertoe doet is op duizend-en-een manieren te merken: van Europese landbouwsubsidies en stikstofregels tot ‘roaming’ met je mobiele telefoon tijdens je vakantie binnen de EU en gedoe over foto’s op de schoolwebsite wegens Europese privacyregels. Als we in Nederland denken dat de overheid ophoudt in Den Haag, slaan we de plank mis. Er is ook een deel van onze overheid dat zich op Europees niveau bevindt. En dit Europese stuk van onze overheid is een wettige overheid: de toetreding van Nederland tot de (voorgangers van de) EU en de ratificatie van aanvullende verdragen is verlopen volgens de gewone spelregels van onze parlementaire democratie. Men kan het een goed of een slecht idee vinden dat Nederland lid is geworden van de Europese Unie. Men kan misschien terugverlangen naar een soeverein Nederland. Nu hebben we echter te doen met een overheid op Europees niveau. Naar mijn overtuiging is de bijbelse oproep om voorbede te doen voor de overheid (als in 1 Tim.2:2) dan ook van toepassing op degenen die verantwoordelijkheid dragen voor de EU.
Principiële bedenkingen
Ik zou het bij het voorgaande kunnen laten, maar schrijf toch nog iets meer. Ik sluit namelijk niet uit dat een gebrek aan gebed, bewust of onbewust, kan voortkomen uit principiële bedenkingen bij de EU. We weten dat we altijd voorbede moeten doen voor de overheid, niet alleen wanneer we het op zakelijke gronden of uit eigenbelang eens zijn met het beleid. Moeilijker kan het worden als er in het overheidsbeleid elementen zijn waarvan we geloven dat ze strijdig zijn met Gods Woord. Dan moeten we soms een drempeltje over om onszelf weer te herinneren aan het verschil tussen dat beleid en die overheid als dienares van God, waarvoor we bidden. Als het gaat om de Nederlandse overheid, zijn we geoefend in het stappen over dat drempeltje. Zou het kunnen zijn dat er een vergelijkbaar drempeltje ligt bij de EU, maar dat we die oefening missen?
Dat drempeltje bestaat in dat geval dan niet uit het specifieke beleid van de EU, maar uit bedenkingen tegen de EU als zodanig. In orthodox-christelijke kring was en is men vaak principieel kritisch over het idee van Europese integratie of Europese eenwording. Men kan vinden dat streven naar Europese integratie op gespannen voet staat met de overtuiging dat God Zelf de grenzen van de volken vaststelt en overheden geeft. Men kan dat toespitsen in de overtuiging dat God in het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat een bijzondere weg met ons volk is gegaan.
Aarzeling
Ik kan me voorstellen dat voor wie een dergelijke overtuiging heeft, het bidden voor de EU niet even spontaan gaat als het bidden voor de Nederlandse overheid. Het gebed voor de Nederlandse overheid zal als vanzelf het gebed voor de bevestiging van haar gezag inhouden. Het gebed voor de EU kan aarzelender zijn als men op principiële gronden meent dat de EU in elk geval niet meer bevoegdheden moet krij-gen, of misschien beter helemaal kan verdwijnen. Ieder kan voor zichzelf vaststellen of zoiets een rol speelt bij het eigen gebed. Persoonlijk heb ik die aarzeling niet. Niet omdat ik geen enkele bedenking heb bij de EU of precies weet hoever de Europese integratie moet gaan, maar omdat ik het vertrouwen heb dat de Heere ook vandaag de geschiedenis leidt. Dat we ook op Europees niveau een overheid hebben, gaat niet buiten Hem om. En ik ben dankbaar voor wat de EU heeft betekend voor vrede en welvaart in ons werelddeel.
Onbekend
Misschien graaf ik in het voorgaande wel te diep. Wellicht komt het gebrek aan voorbede gewoon doordat de EU buiten de belevingswereld van veel mensen ligt. Ook dat is iets wat ieder voor zichzelf kan vaststellen.
Het is waar dat de EU niet altijd goed zichtbaar is: de invloed van de EU op ons dagelijks leven heeft niet altijd een duidelijk EU-stempel. Ook is de organisatie van de EU nogal ingewikkeld, en het is niet zo makkelijk om te bidden voor iets waar je geen goed beeld van hebt. Het Europees Parlement is niet zomaar te vergelijken met de Staten-Generaal in Den Haag. De Europese Commissie is geen Europese regering maar toch wel meer dan een vergadering van een aantal ambtenaren. De lidstaten in de Europese Raad hebben een belangrijke stem, die niet lijkt op iets in de Nederlandse staatsinrichting.
Toch kan iedereen die wil makkelijk enige kennis over de EU opdoen. Bovendien is de voorbede in de eredienst ook niet de plaats om in details te treden. Het is natuurlijk om in de voorbede de gemeentelijke en provinciale overheid te noemen, maar het is echt niet nodig om in te gaan op het verschil tussen de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie of het verschil tussen de Eurozone en het Schengengebied.
Mijn oproep aan predikanten, maar eigenlijk aan iedere bidder, is: vergeet de overheid op Europees niveau niet. Daar zijn mensen aan het werk die grote verantwoordelijkheden dragen en moeilijke beslissingen moeten nemen. Denk alleen al aan de oorlog in Oekraïne of aan de vluchtelingenproblematiek. Net als de Nederlandse overheid heeft ‘Brussel’ wijsheid nodig. En net als in Nederland is het niet vanzelfsprekend dat gezagsdragers in de EU openstaan voor Gods Woord.
Een regelmatig, eenvoudig gebed voor de overheid ‘ook op Europees niveau’ of ‘voor wie verantwoordelijkheid dragen in de Europese Unie’ lijkt me een goede zaak.