In deze moderne tijd is het steeds moeilijker om uit te leggen waarom Christus moest lijden voor onze zonden. Dr. B.J.D. van Vreeswijk laat in zijn proefschrift 'Vergeving en herstel' onder andere zien dat vergeving zonder genoegdoening ook in de huidige tijd een conflict oplevert.
Op de voorkant van het proefschrift van ds. Van Vreeswijk uit Scheveningen zien we twee op het oog contrasterende werelden. We zien het standbeeld van Anselmus (1033-1109) bij de kathedraal van Canterbury. In zijn hand draagt deze middeleeuwse geestelijke zijn bekende boek Cur Deus Homo (Waarom God mens werd). Verder zien we in donkere kleuren de skyline van een moderne stad. Anselmus van Canterbury en de hectiek van een moderne stad, twee werelden die door eeuwen worden gescheiden en op het oog weinig met elkaar gemeen lijken te hebben. Van Vreeswijk luistert zorgvuldig naar beide werelden.
De weg van het kruis
In deze studie staat de vraag centraal hoe de visie van Anselmus op gerechtigheid en genoegdoening kan helpen bij het verhelderen van de geloofsuitspraak: ‘Jezus stierf voor onze zonden’. Van Vreeswijk wil zijn onderzoek duidelijk plaatsen in de context van de huidige westerse cultuur. Het thema dat hij hiermee aanpakt, is van grote betekenis voor het christelijk geloof en daarmee ook voor de gereformeerde traditie.
Het is, volgens hem, in deze moderne tijd steeds moeilijker om uit te leggen waarom Christus moest lijden voor de zonden. Waarom vergeeft God niet ‘zomaar’? Waarom moet dat via de aanstootgevende weg van het kruis? De God van liefde moet toch ook zonder deze wrede weg kunnen vergeven? Het zijn vragen die buiten de kerk gesteld worden. Predikanten en catecheten zullen deze vragen in een andere vorm ook herkennen vanuit het catecheselokaal.
In het academische gewaad van een proefschrift biedt de studie niet direct pasklare antwoorden voor het catecheselokaal, het pastorale gesprek en de zondagse verkondiging. De doordenking in het boek raakt echter telkens aan de praktijk van het christelijk geloof in al deze concrete situaties. Van Vreeswijk reikt voorbeelden aan die behulpzaam kunnen zijn om vanuit zijn proefschrift verder te denken. Zo refereert hij bijvoorbeeld aan het slavernijdebat en laat hij zien dat vergeving zonder genoegdoening ook in de huidige tijd een conflict oplevert.
Hedendaagse denkers
Zoals gezegd bevat de voorkant van het boek de skyline van een moderne stad. Als het gaat om het gesprek met hedendaagse denkers, kom ik bij het lezen van het boek niet teleurgesteld uit. Van Vreeswijk kiest er niet voor om Anselmus te lezen via de lens van bijvoorbeeld de Reformatie. Op zichzelf had dat ook een mooi onderzoek kunnen opleveren. Ook in de tijd van de Reformatie staat de betekenis van het offer van Jezus volop in de schijnwerpers. Zondag 5 en 6 van de Heidelbergse Catechismus worden vaak in verband gebracht met Anselmus.
Van Vreeswijk zet echter vol in op het gesprek met drie filosofen en theologen uit de twintigste eeuw.
Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 28 september 2023. Neem een jaarabonnement (€ 52,50). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!