column

Blijvende smart

In het mooie boek van Huib de Vries over gezelschapsmensen is een hoofdstuk opgenomen over de visie van dr. W.J. op 't Hof over de thuislezers.

Met zijn gewoonlijke directe stijl reageert deze predikant op de vragen die de auteur hem stelt. Dat is boeiend om te lezen. Opvallend is de vraag die dr. Op ’t Hof zelf aan zijn hersteld hervormde broeders van de kerkenraad stelt als hij langs een oude hervormde kerk loopt. ‘Voelen jullie nog weleens pijn over de scheuring?’, zo vraagt hij zijn broeders. De mannen hebben klaarblijkelijk weinig met die vraag: ‘We hebben nu een eigen kerk, dominee!’ Het vervult de hersteld hervormde predikant met grote zorg dat de meesten geen pijn meer voelen. Kerkelijke verdeeldheid zou een zaak van blijvende smart moeten zijn, zo is zijn oordeel.

Dit is uiteraard een behartigenswaardige opmerking. Maar tegelijkertijd geeft deze predikant blijk van een opmerkelijke naïveteit. Het is immers een open deur om te beweren dat de nog recente scheuring van 2004 de eenheid van hen die één zouden moeten zijn verder weg gebracht heeft. De pijn over deze scheuring heeft dan ook bijna iets banaals. De scheuring van 2004 doet velen in de Protestantse Kerk nog pijn en, zo mag ik hopen, ook in de Hersteld Hervormde Kerk. Maar de opmerkingen van de hersteld hervormde broeders over het koesteren van hun eigen kerk is inmiddels heel wat realistischer dan het wat nostalgisch gekleurde verlangen van hun voorman.

Want de broeders, die hun eigen kerk zo benadrukken, verwoorden daarmee helder de positie van alle (afgescheiden) kerkverbanden: het kerkverband is inmiddels een instituut geworden. En dat slaat de pinnen steviger in de grond dan mensenkracht, ondanks blijvende smart, kan verhelpen. Het is immers een logisch, misschien wel socio-logisch proces dat een eenmaal ingenomen stelling op kerkelijk terrein een keuze voor minimaal een eeuw is. Misschien zal ook de Hersteld Hervormde Kerk over honderd jaar gesprekken starten met de Protestantse Kerk, zoals dat ook gebeurde met de Gereformeerde Kerken van Kuyper, die aan het einde van de negentiende eeuw de Hervormde Kerk overliet aan Jan Rap en z’n maat. Hoe je er ook over oordeelt, de smart over díe scheuring kreeg in 2004 in ieder geval een bijzondere dimensie.

R. Toes