Boekbesprekingen
Mieke Breij De kerk is wat ze viert. 100 Jaar Liturgische Kring. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 398 blz.; € 27,50.
Iets meer dan 110 jaar geleden ontstond de liturgische beweging in de Nederlandse Hervormde Kerk. Precies tien jaar later, in oktober 1921, werd de Liturgische Kring opgericht. In de beginjaren was prof. dr. G. van der Leeuw (1890-1950) de stimulerende kracht binnen de Liturgische Kring. Maar in de afgelopen honderd jaar zijn er nog vele anderen geweest die zich voor de Liturgische Kring hebben ingezet. De Liturgische Kring wilde, zoals Van der Leeuw schreef, ‘het liturgisch vraagstuk historisch en practisch bestuderen in de hoop door publicaties aan het liturgisch streven, dat in onzen tijd overal opleeft, wat leiding en richting te kunnen geven’. Doel van deze publicaties was dat ambtsdragers en gemeenten zich meer bewust zouden worden van wat een kerkdienst nu precies is. In de beginperiode van de Liturgische Kring lag de focus daarbij vooral op aanbidding, waarbij de gemeente meer actief bij de dienst werd betrokken. Men ging daarbij vooral te rade bij wat de reformatoren bij het opnieuw gestalte geven van de kerkdiensten hadden geschreven. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de oecumene meer en meer van de grond, en werden ook elementen van vóór de Reformatie hoe langer hoe meer bespreekbaar. Het gedachtegoed van Van der Leeuw is van fundamentele betekenis geweest voor de Liturgische Kring. Daarmee kwam hij in botsing met dr. O. Noordmans. Tegenover Van der Leeuw hield Noordmans een pleidooi voor de sobere reformatorische liturgie. Daarop ontstond een heftige schriftelijke discussie tussen beide theologen. De discussie tussen Noordmans en Van der Leeuw is slechts een van de vele episoden uit de geschiedenis van de Liturgische Kring, die door Mieke Breij nauwkeurig zijn beschreven, gedocumenteerd in een uitgebreid voetnotenapparaat en verlucht met vele foto’s en andere illustraties.
De Liturgische Kring heeft in de afgelopen honderd jaar een grote hoeveelheid publicaties over vele onderwerpen het licht doen zien. Er was niet alleen aandacht voor preken, gebeden, kerklied, en kerkmuziek, maar ook voor literatuur, kunst en kerkarchitectuur. Dit alles geeft aan dat liturgie het brandpunt is waar theologie en cultuur elkaar ontmoeten.
Mieke Breij is van huis uit muziekwetenschapper en historica. Dat is aan de opzet van dit boek te merken. De plaats en de betekenis van de Liturgische Kring worden vanuit de geschiedenis benaderd. Daardoor krijgt de lezer een goed beeld van wat de Liturgische Kring in haar bestaan heeft bewogen.
Dit prachtig uitgegeven boek verdient brede aandacht. Het laat ons zien hoe degenen die de afgelopen honderd jaar betrokken waren bij de Liturgische Kring, gedreven waren om de dienst tot eer van God gestalte te geven en de harten opwaarts te richten. Aanbidding, lofprijzing, goede kwaliteit van kerkmuziek, en zorgvuldige inrichting van het kerkgebouw waren daarbij kernwoorden. Dat is nog steeds actueel. In de huidige tijd wordt in veel gemeenten nagedacht over de vormgeving van de kerkdienst. Dit boek kan daarbij helpen. Want het brengt een schat aan kennis en handvatten voor iedereen die zich bij de eredienst betrokken weet.