Boekbesprekingen
Hanneke Schaap-Jonker en Ewoud de Jong (red.) Psychische problemen in de familie. Een gids voor naasten en pastores. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 199 blz.; € 17,99.
In samenwerking met het Kennisinstituut Christelijke ggz is onder redactie van Hanneke Schaap-Jonker en Ewoud de Jong een boek verschenen dat speciaal is geschreven voor de naasten van iemand met psychische problematiek. Het is allereerst bedoeld voor familieleden en vrienden, maar het boek is ook geschreven met het oog op naastbetrokkenen in de kerkelijke gemeente, onder wie pastores, ambtsdragers en anderen die actief zijn in pastoraat.
Het eerste deel met de titel Thema’s opent met een wat abstract hoofdstuk over psychische problemen als interactieproblemen. Daarna wordt concreet ingegaan op de thema’s schuldgevoelens, stigma’s, uitzichtloosheid, rouw en verlies, het vinden van goede hulp en de kracht van relaties voor herstel. In het tweede deel worden Tools (instrumenten) gegeven voor helpende communicatie, het begrijpen van moeilijk gedrag, een goede balans tussen geven en ontvangen en het omgaan met een relationeel trauma. Het derde deel bevat Tips over de omgang met emoties, perfectionisme, adequate grenzen en een gezonde leefstijl. Het boek sluit af met een hoofdstuk over ‘floreren ondanks alles’. De meeste hoofdstukken zijn kort en toegankelijk. Vaak bieden ze een inkijkje in de gesprekskamer van de hulpverlener, waarbij allerlei hulpverleningsmethodieken kort de revue passeren. Voor verdieping worden leestips gegeven.
Het boek verdient allereerst een aanbeveling vanwege de zes ervaringsverhalen. De impact van het opgroeien in een onveilige gezinssituatie of van het moeder-zijn van een zoon met autisme en ADHD wordt van binnenuit beschreven. We lezen hoe het is om een partner te hebben bij wie een posttraumatische stressstoornis is vastgesteld of om een zus te zijn van iemand die lijdt aan schizofrenie. Het zijn stuk voor stuk verhalen die invoelbaar maken hoe het lijden van iemand op wie je betrokken bent, diep kan doorwerken in het eigen leven. Wat is er – ook in elke christelijke gemeente – een eenzaamheid en ervaren onmacht, een schaamte en verborgen schuldgevoel, een confrontatie met stigma’s en gebrek aan erkenning. Dit boek biedt (h)erkenning doordat expliciet benoemd wordt hoe zwaar psychisch lijden is, ook voor naasten. Dat brengt me gelijk tot een tweede aanbeveling: Het hele boek door wordt benadrukt dat een wegcijferende en veeleisende houding naar jezelf – degene met psychische problematiek heeft het immers nog veel zwaarder – de last nog groter maakt. Terwijl het open aangeven van de impact van het mee-lijden naar mensen die je durft vertrouwen en waar mogelijk ook naar je naaste met psychische problemen, helpt om het vol te houden. Voor zo’n gesprek kan dit boek een goede aanleiding zijn. Leen het vooral uit om daarna eens door te praten over punten van herkenning. De impact van psychisch lijden op het geloofsleven en de beleving van God komen veelvuldig aan de orde. Soms met een bijbeltekst als vrome slotpassage, maar vaak als geïntegreerd onderdeel. Nuchter wordt geschreven over schuldgevoelens en vergeving. Regelmatig komt het belang terug van een open houding, ook in de relatie naar God. Hij kent ons, inclusief de emoties die we zelf maar moeilijk durven toelaten. Een van de redacteuren schrijft: ‘Steeds weer ervaren we de spanning tussen het onvolmaakte en het volmaakte en komen we er achter dat je maar ten dele kunt liefhebben en je geliefd weten en dat je vaker tekort schiet dan je zou willen. Gelukkig weet onze Schepper ook dat wij maar beperkt zijn en staat dat Zijn ontferming niet in de weg.’ Is de christelijke gemeente niet de plek om deze spanning met elkaar te delen en om samen die Ontfermer te zoeken?