Boekbesprekingen
Sam Janse e.a. Toegewijd leven. Over recht doen aan al wat leeft. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 128 blz.; € 13,99.
Enkele theologen, economen, journalisten en agrarische deskundigen bieden ons een boek aan over schepping, duurzaamheid en sociale gerechtigheid, onder de fraaie titel Toegewijd leven. Het boek is bedoeld voor kringen, elk hoofdstuk eindigt met gespreksvragen. Afwisselend tussen de hoofdstukken wordt een portret geplaatst van iemand die in het veld bezig is, bijvoorbeeld een agrariër die overging naar een duurzaam bedrijfsmodel, een vermogensbeheerder die miljonairs begeleidt. In de inleiding staat al na tien regels het woord ‘urgent’. De wereldwijde klimaatcrisis dwingt ons na te denken over onze leefstijl in het licht van de Bijbel. Wat betekent het dat de mens de aarde zal beheren (Gen.1)? Wat is en wat doet begeerte (tiende gebod)? Wat zeggen de profeten? Hoe geven we concreet invulling aan dagelijkse bekering, zoekend naar de goede, welbehaaglijke wil van God? Waarom zouden we de ons druk maken over ecologische vragen, als we belijden dat de aarde door vuur zal verbranden en dat God alles nieuw zal maken? Kortom, dit boek zet ons stil bij de heiliging. Hoe geven we gestalte aan een leven in de vreze des HEEREN? Ik kreeg een associatie met de Nadere Reformatie, die vroeg naar de doorwerking van het geloof in het leven, ook het politieke, publieke en sociale leven. Het voorliggende boek verkent vier terreinen: brood, bezit, leven en toekomst, tegen een mondiale achtergrond. Dat laatste is terecht, want wij belijden God als Schepper van alle dingen (waaronder ook fauna en flora). Al lezende heb ik kritische vragen over bepaalde hermeneutische keuzes. Ook over de verhouding rechtvaardiging en heiliging. Hoe voorkomen we moralisme/activisme? We ‘moeten’ veel. Teun van der Leer formuleert de uitdaging: hoe verbinden we de bijbelse boodschap van verzoening door Christus’ bloed met het narratief van het Koninkrijk?
Maar die kritische vragen verbleken bij de urgentie van het thema. De gereformeerde gezindte moet dringend een inhaalslag maken als het gaat over ecologie. Wij ‘leven’ de vragen niet. De samenhang tussen klimaatcrisis en consumentisme wordt vaak ontkend. Dr. H.G.L. Peels wees er onlangs op dat wij de Bijbel selectief lezen. Wie preekt er over Genesis 1 of over Amos? In de jaren tachtig was de Raad van Kerken in de weer met het Conciliair Proces, over gerechtigheid en heelheid van de schepping, mede n.a.v. het rapport van Rome (1972). Wij deden om allerlei redenen niet actief mee. Dr. ir. J. van der Graaf en dr. A. Noordegraaf wilden het werelddiaconaat en de vragen van de sociale gerechtigheid overigens wel op de agenda houden. Is dat gelukt? Is er zoiets als een groengereformeerde theologie ontstaan? In de Artiosreeks verschenen boeken over de betekenis van vasten, minderen, over rijk en arm, en over dieren. Dr. T.M. Hofman vraagt aandacht voor rijkdom en armoede. Er gebeurt dus veel. Tegelijk zijn we nog altijd niet doordrongen van de urgentie. Paul Schenderling zegt in Toegewijd leven terecht: wij willen onze levensstijl voortzetten, linksom of rechtsom, en vertrouwen daarbij op technologische ontwikkelingen. Maar de eerlijke boodschap is: we moeten stoppen met groei. Een andersoortig economisch model is nodig (in het spoor van Bob Goudzwaard). Ik wil graag dit boek van harte aanbevelen, in het bijzonder aan predikanten. Laten zij de hermeneutische vragen doordenken en vervolgens de gelegenheden te baat nemen (ik denk aan bid- en dankdag) om vanuit de Schriften te verkondigen dat God Schepper is, en wat dat betekent voor de dagelijkse bekering van een christen.
Ten slotte een treffend citaat: ‘Hoop, Woede en Moed – het zijn goede reisgenoten voor de route die voor ons ligt. In elk geval beter gezelschap dan Onverschilligheid, Gemakzucht en Verlamming, die overal rondhangen en ons altijd graag aanklampen.’ (p.9)