Boekbesprekingen
Douwe J. Steensma Waarom trouwen? De publieke bevestiging van een relatie Uitg. Groen, Heerenveen; 215 blz.; € 19,50.
In het boek Waarom trouwen? gaat dr. Douwe Steensma (docent ethiek aan de Theologische Universiteit Apeldoorn) in op het belang van de publieke bekrachtiging van het huwelijk. Hij begint zijn boek met een analyse van de bijbelse gegevens over het huwelijk. Deze gegevens wijzen in een duidelijke richting; de relatie tussen man en vrouw vraagt om een publieke bevestiging.
Die publieke bevestiging vindt plaats binnen de familiekring en is géén religieuze aangelegenheid. Ook in de Vroege Kerk blijft het huwelijk een familiair gebeuren en de publieke bevestiging ervan blijft de norm. Wel valt het Steensma op dat de kerk steeds nauwer bij de huwelijkssluiting wordt betrokken. In eerste instantie is die betrokkenheid vooral pastoraal van aard, maar uiteindelijk leidt dat op het Concilie van Trente (1545-1563) tot de verwerping van alle huwelijken die niet onder rooms-katholieke jurisdictie zijn gesloten. Volgens Steensma keert de Reformatie terug naar het bijbelse uitgangspunt dat de huwelijkssluiting een wereldlijke aangelegenheid is, waarbij de kerk slechts een pastorale taak heeft. Idealiter zou de kerk zich dan ook moeten beperken tot het doen van voorbede voor de gehuwden tijdens een reguliere eredienst. Dit heeft direct gevolgen voor Steensma’s waardering van het geregistreerd partnerschap. Alhoewel deze volgens hem niet de voorkeur heeft, kan de kerk de voorbede voor hen die een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, niet weigeren. Het gaat immers om een door de overheid geaccepteerde levensverbintenis die publiekelijk is bevestigd.
De theologische achtergrond van Steensma’s positie wordt bepaald door zijn visie op de scheppingsorde. De duidelijke structuur die God aan de werkelijkheid heeft gegeven, wordt in het huwelijk erkend én bevestigd. Het huwelijk is daarom niet alleen een zaak van het echtpaar, maar ook van de samenleving als geheel. Het huwelijk behoort daarom tot het domein van de schepping en niet tot dat van de herschepping, waardoor het volgens Steensma ook niet gepast is om deze relatie te zegenen.
Het boek is zeker de moeite waard om te lezen en geeft een goed beeld van het bijbelse spreken over het huwelijk en de ontwikkelingen daarna. De bespreking van de moderne ontwikkelingen en het geregistreerd partnerschap zijn verhelderend en eerlijk. Toch zijn er drie punten die wat mij betreft om een verdere doordenking vragen:
Het eerste wat mij opvalt, is dat het huwelijk zonder meer door Steensma wordt gezien als een wereldlijke aangelegenheid. Dit roept bij mij de vraag op of dit niet leidt tot een on-bijbelse scheiding tussen geestelijk en wereldlijk. En is het de kerk echt alleen geoorloofd om binnen het geestelijke zegenend op te treden? Het tweede wat bij mij vragen oproept, is het gemak waarmee de overheid de plaats inneemt van de familie. Valt er niet veel meer voor te zeggen dat de christelijke gemeente de opvolger is van de extended family (dit is een uitgebreidere familie dan een gezin van alleen ouders en kinderen) waarvan in de Bijbel sprake is? En zou zij in dat licht juist niet een veel grotere rol bij de huwelijkssluiting moeten hebben?
Het derde punt dat ik wil noemen, heeft te maken met de vraag welke criteria bepalend zijn voor een huwelijk in bijbelse zin. Wanneer alleen de publieke bevestiging door de overheid de norm is, dan kan er inderdaad weinig tegen het geregistreerd partnerschap worden ingebracht. Maar ontstaat er op een bepaald moment geen inhoudelijke reden om een door de overheid erkende en publiek bevestigde levensverbintenis niet langer als bijbels te erkennen? Is bijvoorbeeld een burgerlijk huwelijk waarbij geen trouw meer gevraagd wordt tot de dood, nog wel een huwelijk in bijbelse zin? Kun je er dan mee volstaan, zoals Steensma betoogt, dat degene die ‘ja’ zegt, dat erbij moet denken?
Ondanks deze kritische vragen is Waarom trouwen? een absolute aanrader voor gemeenteleden en kerkenraden die zich op de relatie man-vrouw bezinnen.
B.J.W. Ouwehand, Andel