Boekbesprekingen
Johannes Polyander Schijnbaar tegenstrijdige Schriftplaatsen verklaard. Uitg. Den Hertog, Houten; 349 blz.; € 32,50.
Het is alweer een poosje geleden dat we op de mannenvereniging te Wierden na de pauze een hoofdstuk lazen uit Schijnbaar tegenstrijdige Schriftplaatsen verklaard. Het was nogal eens wat worstelen met de taal en de zinnen. Recent verzorgde E. Kooijmans een goede hertaling van de oorspronkelijke Nederlandse uitgave uit 1621, die dus vierhonderd jaar geleden verscheen.
Het boek begint met een levensschets van Johannes Polyander, de schrijver. Zoals zo vaak in het begin van de Reformatie, ging zijn vader over vanuit de Roomse Kerk naar de kerk van de Reformatie, mede door een contact met Calvijn in Genève. Na zijn opleiding tot predikant werd vader Polyander predikant van een hugenotengemeente te Metz in Frankrijk. Daar wordt zoon Johannes geboren. Het gezin moet vluchten vanwege de contrareformatie en vlucht naar Emden. Daar groeit Johannes op. Hij studeert onder andere in Heidelberg en Genève theologie. Na voltooiing van zijn studie wordt hij predikant te Dordrecht in de kleine Waalse kerk, die bestond uit Franssprekende vluchtelingen. Hier preekt hij naar voorbeeld van Calvijn gehele bijbelboeken door. Midden in het conflict tussen Arminius en Gomarus wordt Polyander in 1611 benoemd tot hoogleraar in de theologie aan de Leidse universiteit. Hij wordt afgevaardigd naar de Dordtse synode, waar de strijd tussen remonstranten en contraremonstranten wordt beslecht. Nadat de synode beëindigd is, krijgt Polyander de taak om een bijdrage te leveren aan de totstandkoming van de Statenvertaling.
Kooijmans stelt terecht in zijn inleiding dat Johannes Polyander voor de Nederlandse kerk van grote betekenis is geweest. Hij heeft in zijn theologiseren dienstbaar willen zijn voor de geloofsopbouw van de kerk. Verschillende geschriften heeft hij ons nagelaten, maar de meeste zijn in de vergetelheid geraakt, op die ene na, die nu voor ons ligt: Schijnbaar tegenstrijdige Schriftplaatsen verklaard. De hertaling van dit geschrift was nodig, schrijft Kooijmans, omdat de uitgave (die in 1899 via Tractaatgenootschap Filippus verscheen) geen letterlijke weergave van de originele tekst was, maar een vrije bewerking daarvan.
Waarom schreef Polyander dit boek? Het is belangrijk dat de Heere de ogen van getrouwe dienaren opent en aan hen de ‘Geest der wijsheid en des verstands’ geeft om hen die God vrezen en Zijn Woord onderzoeken, te onderrichten. Want er zijn nogal wat verwarde dwaalgeesten, die de bedoeling van de Heilige Schrift verdraaien. Belangrijk is het die te weerstaan. Het gevaar bestaat om Schriftgedeelten uit hun verband te halen waardoor ze tegenstrijdig lijken aan andere bijbelteksten. Dwaalgeesten denken er zo hun winst uit te halen, oftewel ze willen het Woord van God veracht en gehaat maken.
Polyander belijdt dat de Heilige Geest de Bron en de Auteur van de Heilige Schrift is. Hij is de Geest der waarheid, Die Zichzelf in alles gelijk blijft, altijd vast en onveranderlijk en dus niets zal spreken of naar voren brengen wat tegenstrijdig is. Hoe kan men als de Schrift tegenstrijdig is, dan nog onderscheid maken tussen wat zeker is en wat niet? Hoe zou men het verschil kunnen aangeven tussen de leugen en de waarheid, het goede en het kwade?
Polyander wil dit boek aanreiken als een hulpmiddel om Gods Woord ijverig te lezen met een geest die er op gericht is om vanuit het Woord onderwijs te ontvangen. Zo worden we gewapend tegen dwaalleer en dwaalgeesten. Telkens behandelt Polyander in het boek twee schijnbaar tegenstrijdige teksten. De teksten die behandeld worden gaan uit van de Statenvertaling. Mij trof de behandeling van het kruiswoord ‘Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?’ uit Psalm 22, dat geplaatst wordt naast de tekst ‘Nochtans ben Ik niet alleen; want de Vader is met Mij’ uit Johannes 16:32b.
Blijvende betekenis van dit boek is het eerbiedig luisteren naar het Woord van God. Het Woord van God is gezaghebbend en zoals de hertaler zelf zegt, het boek ‘werpt een helder licht op tal van teksten uit de Heilige Schrift en bevat in dogmatisch opzicht een veelheid van helder en scherp geformuleerde passages’.
Dit boek is een goed boek om jongeren die belijdenis doen, aan te reiken of om zelf ter hand te nemen voor je persoonlijke geloofsopbouw. We zijn de heer Kooijmans dankbaar voor deze nieuwe, zorgvuldige hertaling.
J. Muller, Bleskensgraaf