Boekbesprekingen
Hanneke Schaap-Jonker (red.) Handboek pastoraat bij psychische problemen. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 192 blz.; € 18,99.
De allereerste keer dat ik op pastoraal bezoek was bij een manischdepressieve mevrouw, ben ik nooit vergeten. Ze was zó moedeloos! Ik probeerde haar op te vrolijken. ‘God heeft u toch net een nieuwe kleinzoon gegeven? Hebt u hem al gezien?’ ‘Ja, mijn dochter is met het ventje geweest’, zei ze traag. ‘Hebt u hem op schoot gehad? Hoe voelde dat?’ Als je een nieuwe kleinzoon voor het eerst op schoot hebt, dan moet zelfs een depressief iemand een beetje blij zijn, toch? Zo dacht ik. Haar antwoord was: ‘Het was net alsof ik een steen op schoot had.’ Toen wist ik niet meer hoe ik haar uit de put kon praten. Ik zat in elk geval op het foute spoor.
De keer dat ik opgebeld werd door iemand die een einde aan haar leven wilde maken, vergeet ik natuurlijk ook nooit. Het was al laat op de avond. Is dit echt? Is dit aandacht vragen? Hoe peil ik wat er aan de hand is en wat deze dame nu nodig heeft? Ik heb een gesprek gehad, getoetst of ze al een hulpverlener had en haar erop gewezen dat ze die de andere morgen moest bellen voor een afspraak. Het is goed afgelopen. Ik vond het toch wel spannend.
Zo kan ik doorgaan. In het pastoraat spreken we regelmatig mensen met psychische problemen. Dan is het goed om informatie bij de hand te hebben die helpt om dat met de nodige wijsheid te doen. Voor mij ligt een boek over psychische problemen met aanwijzingen voor het pastoraat. Ik ben blij dat het er is, want de kennis van psychische problemen is in ontwikkeling. We hebben nu weer actuele informatie.
De bron is het kennisinstituut van De Hoop en Eleos. De titel is Handboek pastoraat bij psychische problemen. Veel auteurs hebben eraan meegewerkt onder leiding van dr. Hanneke Schaap- Jonker. De onderwerpen zijn: autisme, ADHD, angst, dwang, depressiviteit, suïcidaliteit, schizofrenie, trauma’s, persoonlijkheidsstoornissen, verslaving, eetstoornissen, seksuele problemen, burn-out, relatieproblemen, dementie.
Daarnaast zijn er algemene hoofdstukken over pastoraat bij psychische stoornissen en de relatie tussen pastoraat en hulpverlening. Bidden bij psychische problemen krijgt ook aparte aandacht. Er zijn ook nog bijlagen over therapievormen en over pastoraat bij psychische problemen van niet-westerse christenen. Alle hoofdstukken bevatten informatie over de thematiek die aan de orde is, over hoe mensen met dat probleem hun geloof kunnen ervaren en er zijn heldere aanwijzingen voor het pastoraat. Met voorbeelden wordt de tekst verduidelijkt.
Een echt handboek is het niet, vind ik. Daarvoor is het te beknopt en worden er in sommige hoofstukken te veel (sub)thema’s bij elkaar genomen. Ik noem het liever geen handboek, maar een handig boek. Iedere pastor die iemand met een psychisch probleem tegenkomt, kan zich even inlezen. In een echt handboek voor het pastoraat hadden kinderen en jongeren met psychische problemen aparte aandacht moeten krijgen. In kerken zijn jongeren met psychische problemen de éérste afhakers. Hoe belangrijk is dan goede pastorale aandacht voor hen! Ik mis ook aandacht voor rouw. Dat klopt natuurlijk, omdat rouw geen psychisch probleem is. Maar omgaan met verlies wordt wel ingewikkeld door psychische problemen. Dus daar had op meerdere plekken aandacht aan geschonken kunnen worden.
Ik wil niet moeilijk doen. In elk boek mis ik wel iets. Wat hier geboden wordt, is goed. Een paar kritische opmerkingen: niet altijd helder is het onderscheid tussen psychische problemen, psychische stoornissen en psychiatrische problemen. Hoofdstuk 18 gaat over bidden bij psychische problemen en dan direct daarna heet het: waarvoor bid je met iemand met een psychiatrische stoornis? Om in het hoofdstuk over seksuele problemen over genderdysforie te spreken lijkt mij zelfs fout, want genderdysforie is geen seksueel probleem. Dat moet dus in een apart hoofdstuk aan de orde komen. Mijn grootste verbazing is: in dit boek ontbreekt de inbreng van ervaren gemeentepastors. De hulpverleners zeggen de pastors hoe het zit met psychische problemen én het pastoraat. Ergens staat er wel iets over samenwerken van pastors en hulpverleners maar dat wordt in het boek zelf niet toegepast. Ondanks dat beveel ik het van harte aan.