Boekbesprekingen
Mr. dr. J.J.H. PostGerechtigheid en recht. Bijbelse kernbegrippen juridisch belicht.KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 384 blz.; € 35,00.
Hoezo kon Ezau zijn eerstgeboorterecht verkopen? Waarom wilde Rachel zo graag de terafim van haar vader Laban meenemen?
Waarom mochten anderen in Israël van de opbrengst van jouw land eten? Waarom mochten wetten van Meden en Perzen niet herroepen worden? Waarom had Paulus bij zijn zendingswerk zoveel baat bij zijn Romeinse burgerrecht? Het zijn allerlei vragen die op kunnen komen bij het lezen van de Bijbel – een boek dat zoveel bevat dat in onze cultuur óf onbekend is óf bevreemdend overkomt.
Mr. dr. J.J.H. Post, advocaat te Barneveld, schreef een informatieve en leesbare studie over de juridische opvattingen en praktijken die we in de Bijbel tegenkomen. De jurist Post combineert in deze studie zijn liefde tot zijn vak met zijn interesse in de Bijbel. Zijn boek doorloopt zowel het Oude als het Nieuwe Testament en vormt eigenlijk een soort commentaar op de rechtspraktijken die we daarin aantreffen.
Mocht iemand denken dat dit tamelijke droge materie is, die komt bedrogen uit. Recht gaat vaak over het geleefde leven en Posts boek geeft daar vele boeiende voorbeelden van, zowel uit de Bijbel, de oudheid als het Jodendom. Hij heeft oog voor zowel de continuïteit als de discontinuïteit tussen de bijbelse omgang met recht en gerechtigheid en die in de omliggende cultuur. Aan de ene kant is er veel overeenkomst tussen bijbelse praktijken en wat bekend is uit de rechtsomgang in andere culturen, aan de andere kant treffen we in de Schrift unieke elementen aan. Een voorbeeld is het recht dat armen in Israël hebben om te delen in de opbrengst van de oogst. Dit komt voort uit de overtuiging dat het land van God is. Om die reden ontbreekt een absoluut eigendomsrecht. De eigenaar deelt feitelijk alleen in het vruchtgebruik.
Volgens Post gaat het in de Joodse juridische praktijk zowel om recht als om gerechtigheid – vandaar de titel van deze studie.
Recht is de bestaande praktijk, vastgelegd in regels en voorschriften, ‘gerechtigheid’ is de attitude van waaruit het recht beoefend dient te worden. Hierbij gaat het niet slechts om het volgen van de juiste regels, maar vooral om een houding die het goede voor de ander zoekt.
Ik vond Posts bespreking van deze kernbegrippen wel wat smal. Zo ontbreekt de notie dat gerechtigheid een normbegrip is en in het intermenselijke verkeer en ethiek een weerspiegeling dient te zijn van Gods karakter en geboden. De belangrijke studie van Charles Lee Irons over gerechtigheid in de Bijbel miste ik dan ook in de literatuurlijst. Ook volgt de schrijver af en toe wat kritiekloos historisch-kritische opvattingen (zoals inzake pseudepigrafie en het ontstaan van de Pentateuch), waar ook alternatieve (en orthodoxere) verklaringen mogelijk zijn.
Dat neemt niet weg dat ik onder de indruk ben van deze studie en er het nodige van geleerd heb, informatie die je vaak in de gangbare commentaren niet tegenkomt. Daarom is Posts studie een mooi naslagwerk voor predikanten die bijvoorbeeld preken over de veroordeling van Jezus of de zendingsreizen van Paulus. En niet alleen voor predikanten trouwens. Post slaagt erin een toegankelijk, prettig leesbaar boek te schrijven dat elke geïnteresseerde bijbellezer kan aanspreken.