Boekbesprekingen
Annejet van der Zijl Fortuna’s kinderen. Een trans-Atlantische familiekroniek. Uitg. Hollands Diep, Amsterdam; 288 blz.; € 24,99.
Na de verschijning van het nieuwe boek van Annejet van der Zijl buitelden de waarderende typeringen over elkaar heen: meesterverteller, koningin van de literaire non-fictie… Kwalificaties die ze verdiende met haar eerlijke biografie over prins Bernhard, met Sonny Boy en De Amerikaanse prinses. In Fortuna’s kinderen is uitgewerkt wat in Leon & Juliette (het Boekenweekgeschenk van maart 2020) al verhaald werd. De kroniek van de familie van Leon Herckenrath uit Monster (1800-1861) verbindt Van der Zijl met de geschiedenis van de Verenigde Staten.
Leon vertrekt als achttienjarige immers naar Charleston in South Carolina, de staat die de grootste slavenhoudende natie ter wereld is, terwijl de economie van Charleston vrijwel geheel dreef op slavenarbeid. Tegen één blanke waren er negen donkerhuidige mensen, mensen die wisten van voortdurende vernedering en despotisme. Charleston was rijk, vrolijk gastvrij, maar vooral was ze hypocriet en wreed. In de noordelijke staten van Amerika was slavernij sinds 1804 al niet meer toegestaan, maar het zuiden zag het bezit van slaven als een grondrecht van de blanken. In die context krijgt Leon de gele koorts, waaraan hij dankzij het dochtertje van een slavin van zijn baas niet overlijdt. De negenjarige Juliette redt zijn leven, waarna er een diepe liefde tussen beiden – eigenlijk kinderen nog – ontstaat. Als 21-jarige koopt Leon het meisje vrij, als 23-jarige trouwt hij met Juliette en begint zijn dubbelleven in Charleston, wat bij de geboorte van elk kind ingewikkelder wordt. In Charleston is er namelijk sprake van minachting voor en zelfs haat van nigger lovers. Wie met een zwarte vrouw trouwde, moest gelyncht worden of wachtte de strop. Het maakte dat Leon na zijn huwelijk naar buiten toe de zorgeloze vrijgezel bleef spelen.
Zo beschrijft Van der Zijl het leven van Leon en Juliette in Charleston en Monster, evenals het leven van hun dochter en schoonzoon dat je als lezer in hun huid kruipt, een aangrijpend stuk cultuurgeschiedenis dichtbij komt. Die geschiedenis ging mee tot aan vandaag, omdat nergens anders de achterstand van de zwarte bevolking zo groot is als in Amerika’s zuiden en racisme nergens zo kwaadaardig aanwezig is als daar. In 2018 pas maakte het stadsbestuur van Charleston excuses voor begane misdaden jegens de zwarte bevolking.
Ik acht me bevoorrecht dat landgenoten in onze taal een aangrijpende familiegeschiedenis zo tot leven kunnen brengen.