Boekbesprekingen
A.M.C. van Lijnden-van den Bosch Zijn laatste gemeente. Hoe ds. D.A. van den Bosch getuigde in Kamp Amersfoort. Uitg. de Banier, Apeldoorn; 275 blz.; € 14,95.
‘De Haagse Spurgeon’, zo werd ds. Dirk Arie van den Bosch genoemd, de man die na vier jaar Nieuw-Vennep en twee jaar Stedum vanaf 1916 de hervormde gemeente van Den Haag dient. Het is de tijd dat je je als predikant helemaal geven kunt in prediking, catechese, pastoraat. In Den Haag varieert het aantal belijdeniscatechisanten in die tijd jaarlijks tussen de 150 en 220, jonge mensen die ds. Van den Bosch ook in het pastoraat ontmoet. Dat laten deze woorden zien: ‘Ik zeg u dan: ik sta voor u klaar, als gij mij nodig hebt, in uw zorgen; als gij mij nodig hebt, in uw zonden en uw strijd. Mijn hart en mijn huis ook, zijn voor u open.’
Het citaat is te vinden in Zijn laatste gemeente. Hoe ds. D.A. van den Bosch getuigde in Kamp Amersfoort, een uitgave die stoelt op het oorspronkelijke werk van zijn dochter en die sterk focust op de laatste zestien maanden van het leven in gevangenschap van de predikant. Omdat in de zomer van 1940 veel gemeenteleden Hitler vereenzelvigden met het getal 666 uit Openbaring, vraagt een uitgever hem om een boek over dit bijbelboek. Na de verschijning van 666. Het getal eens Menschen belandt Van den Bosch in de Haagse gevangenis, later in kamp Amersfoort, waar hij in maart 1942 sterft. Uiteindelijk was het niet dit boek zelf, maar waren het de retorische gaven van Van den Bosch die hem gevangenhielden. In Berlijn werd dit gezegd: ‘Al twee jaar voor de oorlog kregen wij inlichtingen over hem. Hij is een volksredenaar, die met zijn gehoor kan doen wat hij wil. Zo’n man is véél te gevaarlijk om te laten loslopen.’ In Amersfoort is hij herder als nooit tevoren.
De vele brieven naar huis tonen naast diepe aanvechting vooral Godsvertrouwen (‘ze kunnen me nergens brengen waar God niet is’) én gerichtheid op de toekomst, als hij zijn vrouw schrijft dat ‘we ons heil moeten zien in de eeuwige dingen’, dat we ‘maar doorgaande reizigers zijn die aan ons bezit en duizend dingen meer te veel gehecht waren’.
Voor de liefhebber van kerkgeschiedenis is het aardig te lezen dat ds. Van den Bosch in Hazerswoude opgroeide, ‘een vanouds confessionele plaats, waar vooral door de invloed van een oom van Dirk een Gereformeerde Bondsstroming ontstaan is die de gemeente verscheurt’. Het citaat komt uit het jaar na de oprichting van de Bond. Eén ding is duidelijk: als in het geheel van de kerk de vergeving van zonden en de ernst van de eeuwigheid de aandacht kregen als in de preken van ds. Van den Bosch, was die Bond nooit opgericht.
De geestelijke boodschap van Zijn laatste gemeente is actueel tot vandaag.