Boekbesprekingen
Alister McGrath Het raadsel van God. Mijn ontdekkingsreis langs wetenschap, geloof & twijfel. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht; 237 blz.; € 24,99.
De auteur, hoogleraar Religie en wetenschap aan de Universiteit van Oxford, heeft een respectabel aantal theologische en natuurwetenschappelijke boeken en artikelen op zijn naam staan. Ook zijn overgang van het atheïsme naar het christelijk geloof is daarin vastgelegd.
Dit boek is naar zijn verwachting zijn laatste. Hierin laat hij zijn hele leven nog eens langskomen: hij ontwikkelde zich tot een pleitbezorger van het christelijk geloof in de universitaire wereld, met name ook tegenover atheïstische denkers. Aanvankelijk verschoof hij in zijn leven ‘met kracht en resoluut’ naar een antireligieuze houding en omarmde hij het atheïsme als ‘de natuurlijke mindset voor wetenschappelijk geïnformeerde mensen’. Hij begon te denken in termen van ‘oorlog tussen wetenschap en religie’. Het marxisme werd daarbij zijn geestelijke bondgenoot. Maar hij hield alleen scheikundige ‘pseudozekerheden’ over, hetgeen niet was ‘waar ik naar hunkerde’. Hij ging beseffen dat atheïsme net zo goed een geloof was. ‘En daar was God’ kopt dan een hoofdstuk. Hij kreeg de overtuiging ‘dat wij als menselijke wezens niet met een zuiver wetenschappelijke voorstelling van de wereld toekunnen’. Aan de Universiteit van Oxford ontmoette hij ‘intelligente studenten’ die het christelijk geloof ‘in intellectueel verband met hun wetenschappelijke disciplines brachten’. Zo kwam hij tot ‘een radicale verschuiving’ in zijn denken. ‘Het Woord is vlees geworden’ ( Joh.1:14) werd hem ‘een openbaring’. Hij leerde wat metanoia, mentale omkering, was. Daarmee ging hij de natuurwetenschap niet afzweren, de liefde daarvoor nam alleen maar toe. ‘De wetenschap was een voortreffelijk instrument om te begrijpen hoe het universum functioneerde, maar kon geen zinnig woord zeggen over wat het betekende.’
Ik stop met citerende zijn leven langs te gaan. C.S. Lewis en N.T. Wright gingen veel voor hem betekenen. Hij ging theologie studeren en ontwikkelde zich wetenschappelijk in publicaties op de terreinen van theologie en natuurwetenschap. Bij de debatten in de zestiende eeuw over de theorie van Copernicus inzake de loop van de hemellichamen, ging hij inzoomen op Luther en Calvijn. Hij kreeg ‘een bediening’ in de Anglicaanse Kerk en ging preken. In Oxford werd hij ten slotte aangesteld als docent Dogmatiek en Ethiek en hij werd rector aan het instituut voor theologische vorming (Wycliffe Hall). Hij had, zegt hij van zichzelf, zijn geloofwaardigheid op beide onderzoeksterreinen bewezen.
Met dit laatste wil ik wel zeggen dat het boek een behoorlijk egogehalte heeft. De ik-figuur is in een biografische publicatie onvermijdelijk, maar dan is er ook nog de duiding ervan. Niettemin is het boek een indrukwekkend getuigenis van een natuurwetenschapper, die hoogwaardige wetenschap in harmonie brengt met het geloof, dat hij in de weg van een radicale bekering ontving. Hij trad in The Dawkins Delusion in het krijt met Dawkins’ God als misvatting.
In de eerste twee delen van het boek komt veel langs wat ook in eerdere publicaties aan de orde kwam. In het derde deel laat McGrath, zoals de ondertitel weergeeft, vragen van ‘geloof en twijfel’ toe. Dat doet hij niet om twijfel een onderdeel van het geloof te maken, maar vanuit het besef dat zich juist ook in het beoefenen van de natuurwetenschap indringende vragen van het hoe en waarom kunnen opdringen. Om des te meer gefundeerd te worden in geloof dat de aanvechting verduurt.
Als dit het laatste boek is van McGrath, is het zeker een aanrader voor studenten, die staan in de windvang van de moderne wetenschap. Ook voor leraren en dominees heeft het iets te zeggen. Zij kunnen op deze wijze een kijkje nemen in het leven van een wetenschapper voor wie het geen onzin meer was om te geloven in Christus en Zijn Woord en die leerde hoe geloof en natuurwetenschap harmonisch kunnen samengaan. Ik las er iets in van mijn gang tijdens mijn studietijd.