Concrete mensen
Siebe Sietsma is verslaggever bij Nieuwsuur. Eerder werkte hij voor TV West, de Evangelische Omroep en RTL Nieuws. Hij is betrokken bij de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Amersfoort. In het magazine Onderweg vertelt hij over zijn overstap naar RTL 4.
Onderweg Toen werd het RTL Nieuws…
‘Ik wilde journalistiek bedrijven voor elke Nederlandse kijker en niet alleen voor de EO-achterban. Bij de EO bekeken we elke dag de kijkcijfers, want stel dat ze tegenvallen, dan worden we straks opgeheven. Bij RTL lag er een heldere missie, dat gaf rust. Ik kon daar gewoon vertellen wat er aan de hand is in de wereld. Ik heb daar nooit meegemaakt dat de redactionele onafhankelijkheid in het geding was.’
Sinds 2017 werk je voor Nieuwsuur. Toch weer terug naar de omroeppolitiek?
‘Bij Nieuwsuur dienen we elke avond een stevig diner op dat nog wel eens zwaar op de maag kan liggen. Voor mij is het een fantastische plek, vooral doordat we verdieping kunnen bieden. Nieuwsuur wordt overigens veel bekeken door oudere kerkelijk betrokkenen. De EO doet, behalve OP1, op tv niets meer aan actualiteiten. Het verbaast me dat de leden dat pikken. Steeds minder mensen zijn lid van een omroepvereniging. Daardoor valt een stuk legitimatie van de publieke omroep weg, het gevoel dat de omroep van de mensen is, van ons dus.’ (…)
Is het jouw rol de overheid in de gaten te houden?
‘Als je het laat lopen, gaat het door, dan wordt het wellicht groter. Mijn taak is proportioneel en accuraat berichten, het is aan de overheid om iets ermee te doen. Bij Defensie is een jonge commando doodgeschoten tijdens een oefening in een overdekte hal. Ze schoten met scherp, omdat de wanden van kogelwerend materiaal behoorden te zijn. Maar daarvoor was geen geld, zodat een soldaat door de wand heen zijn collega doodschoot. Een ministerie dat compleet kapot bezuinigd is, laat die jongens trainen in een levensgevaarlijke situatie. Dit gruwelijke incident is het gevolg van falend beleid; het is dus geen incident. Waarom is er geen minister afgetreden voordat zo’n incident plaatsvindt, omdat ook dan al bekend is dat veilig werken voor militairen niet meer gegarandeerd kan worden? Je ziet hetzelfde bij de toeslagenaffaire, een overheid die onvoldoende zicht heeft op het eigen functioneren.’ (…)
Na alles wat je gezien en gehoord hebt, vertrouw je de overheid nog?
‘Ik heb vertrouwen in veel individuele ambtenaren. Omdat mijn vader ambtenaar was, had ik het beeld van een betrouwbare overheid. Daar ben ik wel vanaf gestapt. Een incident ontstaat niet vanzelf. Er worden actief dossiers weggewerkt. De eerste reflex van ambtenaren is: schade beperken. Pas daarna wordt naar oplossingen gekeken. Het gaat te veel over reputatie. Sociale media dragen daar ook aan bij, voor je het weet, ben je het voorwerp van een publieke afrekening. Dingen worden daardoor vaak te groot gemaakt. Je wordt als bestuurder afgefakkeld als je iets fout hebt gedaan. Dan stop je het liever weg.’
Sietsma maakt helder waar het wringt in onze samenleving. De overheid ligt onder vuur. De overheid is anoniem, heeft geen gezicht, werkt met algoritmen waardoor de concrete mens buiten beeld raakt. En, nog erger, de overheid bemoeit zich steeds meer met de levensovertuiging van de burgers. Tegelijk laat de samenleving het afweten. Ze biedt nauwelijks tegenwicht. En de kerk? Iets meer theocratisch gehalte in het kerkelijke spreken zou geen kwaad kunnen. Het zou zomaar heilzaam kunnen zijn.
Nader Bekeken
Het kerkelijke magazine Nader Bekeken besteedt een kritisch artikel aan de genderopvattingen van de ‘theoloog des vaderlands’ dr. Almatine Leene. Als het blad haar visie goed weergeeft, dan is het inderdaad een nogal willekeurige en zwak onderbouwde opvatting die zij hierover heeft. Onderstaand een indruk van haar betoog.
De Protestantse Theologische Universiteit voegde zich onlangs in dit koor door een Europese ‘regenboogindex’ te presenteren, met 24 aanbevelingen voor kerken om lhbti-inclusiever te worden. En vanuit de GKv klonk de stem van Almatine Leene, predikant in Hattem en docent aan hogeschool Viaa.
‘Door twee hokjes te hebben, beperken we de diversiteit’, zei ze in een column in het ND van 23 april 2021. Wat bedoelt ze precies? En hoe komt ze ertoe om dat te zeggen? Leene vertelt in haar column hoe er onder haar studenten verwarring heerst over de betekenis van het man- en vrouwzijn. Jarenlang stelde zij hen tijdens colleges over seksualiteit de vraag of ze zichzelf allereerst als mens zagen of als man of vrouw. Dat leidde altijd tot verhitte gesprekken, omdat ze zich afvroegen wat mannelijkheid en vrouwelijkheid eigenlijk is. Maar sinds Leene hen de laatste jaren laat kennismaken met het leven van iemand met interseksualiteit (d.w.z. met een lichaam dat zowel vrouwelijke als mannelijke kenmerken heeft), vragen ze zich af waarom interseksuele mensen eigenlijk moeten kiezen voor een van de twee genders en waarom wij zo ‘behept’ zijn met mannelijkheid en vrouwelijkheid. (…)
Ze meent namelijk dat we wel een ‘gedeeld mens-zijn’ hebben, maar niet moeten uitgaan van wezenlijke verschillen tussen mannen en vrouwen. Juist individuele verschillen zijn van belang. De categorieën ‘man’ en ‘vrouw’ noemt ze dan ook hokjes. Hokjes die tot problemen leiden, voor haar studenten, voor iedereen en zeker voor mensen die er vanwege afwijkingen niet in lijken te passen. Met deze visie sluit Leene helemaal aan bij het huidige culturele klimaat. Maar het is wel iets radicaal anders dan wat de kerk altijd uit de Bijbel heeft opgemaakt. De vraag is dus nog steeds: hoe komt zij ertoe dit te zeggen? Als gereformeerd theoloog verwijst Leene naar de Bijbel. Hoe doet ze dat? Ze zegt in haar column dat God diversiteit in de schepping heeft gelegd, maar dat we in Genesis 1 en 2 niet lezen ‘dat God dé man en dé vrouw schiep. Elk mens is uniek, bijvoorbeeld qua lichaam en emotie. Voor je het weet beperken we die diversiteit tot slechts twee hokjes, omdat het anders verwarrend zou zijn. Maar dat zegt meer over onszelf. Als we het lastig vinden om met diversiteit om te gaan, pleit ik er graag voor om vooral gericht te zijn op ons gedeelde door God gegeven mens-zijn.’
Juist die laatste woorden zijn verwarrend. Dr. Leene zegt terecht dat God niet dé man of dé vrouw geschapen heeft. Inderdaad, maar God heeft nog minder dé mens geschapen. Dé mens bestaat gelukkig niet, omdat hij/zij dan zichzelf zou kunnen redden, maar dat kan hij niet. ‘De mens’ is aangewezen op de ander. Het geheim van het menszijn is juist deze tweepoligheid. De wederzijdse afhankelijkheid – en aanvulling – is de kern van het menszijn. Wie het menszijn daarvan loskoppelt, houdt geen mens over. Leene pleit voor meer diversiteit omdat ‘de mens’ zo uniek is. Elk mens is anders. Maar laten we niet overdrijven. Uiteindelijk is de mens ook weer niet zo uniek. God is uniek, terwijl mensen sprekend op elkaar lijken, vooral na de zondeval.