blog

Corona gaat zorgen voor baby’s en echtscheidingen

Onderzoek wijst uit dat een crisis het beste én het slechtste bij een mens naar boven haalt. Ja, dan begrijp je waarom er veel aandacht was voor kinderen die een onveilige thuissituatie kennen.

Thuis zitten, ‘ik ben er wel een beetje klaar mee’ – het zijn woorden die ik vanmorgen weer hoorde, in de wachtkamer van de dokter. Een mens is niet geschapen voor isolatie, quarantaine en sociale afstand. Een christen mist naast de intieme contacten met familie en vrienden vooral de verbondenheid in de kerkelijke gemeente. Anderen denken misschien eerder aan het moeten afzien van de vrijdagmiddagborrel, de sportschool, het terras, de buurtbarbecue.

Psychologen probeerden de geest van de mens tot positieve gedachten te stimuleren: ‘Je hebt een huis en een volle koelkast. Pak je gitaar of begin met een cursus via YouTube. Lees de krant na je ontbijt en zorg dat je fit blijft.’ 

Belangrijke beslissingen

Het leven met beperkingen is de lakmoesproef voor onze relaties. Als je in deze weken niet alleen naar prof. Jaap van Dissel en de zijnen luistert – de virologen die de controle over het virus monitoren – maar ook naar psychologen, lees je dat ‘corona voor baby’s en echtscheidingen gaat zorgen’. In een tijd van crisis nemen mensen belangrijke beslissingen over hun relaties. Emoties kunnen dan alle kanten op schieten. In levensbedreigende omstandigheden kijken mensen kritisch naar hun partner.

Ik denk hierbij terug aan de vraag die iemand me stelde na een moeizaam gesprek met een predikant: ‘Zou jij deze dominee bij je sterfbed willen hebben?’ De achtergrond van de vraag was helder: als het er echt op aankomt, als je kwetsbaar geworden bent, wil je mensen om je heen die op de ander gericht zijn, dienend en kwetsbaar aanwezig, die de kracht en de troost van het Woord inbrengen, die iets van de Heere Jezus laten zien.

Platform #nietalleen

Moeilijke tijden – ze halen het beste en het slechtste bij mensen naar boven. Wat het eerste betreft klonk het woord ‘geboortegolfje’, voor over negen maanden. Meer intimiteit, meer rust, het kan de voorbije weken dus ook gekenmerkt hebben.

Buiten de gezinskring kunnen we bij ‘het beste’ denken aan veel mooie plaatselijke en kerkelijke initiatieven, onder andere via het platform #nietalleen, dat hulpgever en hulpvrager bijeenbracht. Het tekort van de een stimuleert zo de roeping van de ander. 

••• 

En tegelijk, de coronamaatregelen zorgen ook voor een echtscheidingspiek. In het Algemeen Dagblad zei een psycholoog dat ‘als je nooit elkaars gevoelsleven onderzocht hebt met een wijntje erbij, maar als stel of gezin eigenlijk alleen een economische eenheid bent, dan heb je niet de infrastructuur opgebouwd om dit soort situaties aan te kunnen’.

De vereniging Familie- en Erfrecht Advocaten Scheidingsmediators heeft haar verwachtingen al uitgesproken. Waar in een normaal jaar 30.000 stellen besluiten te gaan scheiden, gaan we ‘de 40.000 echtscheidingen dit jaar zeker halen’. Opvallend – al is het verklaarbaar – blijf ik het altijd vinden dat het uiteengaan van man en vrouw vooral plaatsheeft na zomervakanties, na de feestdagen. 

Frits Spits en Greetje

De sleur in relaties – sluipenderwijs kan het zover gekomen zijn dat je de ander niet meer zíet. Ja, hij of zij zit nog wel in de kamer, maar je ziet de ander niet meer staan als mens, in zijn gevoelsleven ook, in zijn teleurstelling en hoop, in zijn spanning en stille blijdschap. In het gewone leven kun je dat leren, van je ouders heb je dat hopelijk gezien.

Soms zijn het degenen die het gezinsleven missen, die ons wijzen op de waarde ervan. Zomaar twee voorbeelden uit de voorbije periode: CV Koers publiceerde een gesprek met columnist Natascha van Weezel, dochter van de bekende politiek redacteur Max van Weezel: ‘Ik ben 33 jaar, heb geen relatie en geen kinderen. Zo had ik me het leven niet voorgesteld. Ja, ik ben wel iemand die wil trouwen en kinderen krijgen.’ Eerlijk en kwetsbaar, in een cultuur waarin vrijheid hoog scoort.

Vergelijkbaar waren de woorden van radiopresentator Frits Spits, die in een kappersstoel voor de tv vertelde dat hij Greetje zo miste, zijn vrouw die anderhalf jaar geleden overleed. Tientallen jaren waren ze samen geweest en nu die ervaring als verleden tijd benoemd moet worden, speet het hem dat veel van die tijd ongemerkt voorbijgegleden was. Nú zou hij zich tóen meer bewust hebben willen zijn van het mooie van het huwelijk. Het was ‘de radiomaker van de eeuw’ die Nederland onderwees over de tijd als kostbaar bezit, die we zo goed mogelijk hebben in te vullen. 

Iets vreselijks

‘Echtscheiding’ begint met dezelfde letter als ‘eenzaamheid’. Het kan niet anders. Vrouwen die de ervaring hadden dat hun man zijn vertrek aankondigde, een paar spullen bij elkaar pakte en de deur achter zich sloot, heb ik horen zeggen dat er ergere manieren zijn om een man te verliezen dan aan de dood. In haar boek Eenzaamheid: wildernis of weg tot God? schrijft Elisabeth Elliot: ‘Echtscheiding is iets vreselijks. Ik denk eigenlijk dat gescheiden mensen het net zo moeten haten als God. Maar toch gebeurt het voortdurend.’

De zendelinge zoekt het niet in de nuance, als ze verwoordt dat een scheiding gezinnen vernielt, mensenlevens verwoest en chaos in kerk en maatschappij schept. Woorden die mij leren niet te wennen aan de macht van de zonde, niet te berusten in de gebrokenheid.

Zonder schade scheiden

Jaarlijks gaan de ouders van 70.000 thuiswonende kinderen uit elkaar. Van hen dragen 16.000 kinderen ernstige last van de gevolgen mee, veelal zelfs hun hele leven. Hoe funest een echtscheiding voor kinderen is, blijkt uit de oprichting in september 2018 van het platform ‘Scheiden zonder schade’, dat onder leiding van oud-minister André Rouvoet het belang van het kind centraal zet. Behalve dat gepleit wordt voor een de-escalerende en oplossingsgerichte scheidingsprocedure is als eerste kernwaarde benoemd: ‘Wij kijken niet weg als in onze omgeving mensen met kinderen gaan scheiden.’

Het platform pleit ook voor brede bewustwording dat een kind bij ernstige relatieproblemen tussen de ouders een steunfiguur nodig heeft. 

Iets betekenen

Wij kijken niet weg… Zo wil de overheid beleid formuleren voor kwetsbare kinderen, van wie de ouders uiteengegaan zijn. Wij kijken niet weg, dat lijkt me het eerste wat van de kerk gevraagd wordt, ook als situaties heel ongemakkelijk zijn. Het is een vraag voor elke christelijke gemeente: ‘Kun je iets betekenen voor mensen met huwelijksproblemen, voor gezinnen die uiteengevallen zijn?’

Die vraag centraal stellen en bespreken is een andere dan het vellen van een moreel oordeel, het bevestigen van de ethische kaders. Zeker, het gebod van God houdt haar kracht. Het kan echter een teken van verlegenheid of onmacht zijn als dit als enige gezegd wordt. Terwijl je niet weet wat er zich afspeelde in de boezem van een huwelijk, is het de gave van het luisteren die allermeest gezocht moet worden. Om die reden lijkt me de eerste vraag of we er kunnen zíj́n voor kinderen en jongeren van wie de ouders uiteengingen. 

Verlieservaringen

Pastoraal en diaconaal meeleven, het is onze roeping als juist door de crisismaanden die achter ons liggen, het einde van huwelijken zich aandienen. Om binnen de gemeente – dat is: voor Gods aangezicht – na te denken over het verlies van je partner, soms ook het verlies van je identiteit, het verlies van je positie in de familie of de kerk, het verlies van je idealen en van je hoop, het verlies van de belofte die ooit werd gedaan maar die geen stand hield.

Dieper gaat nog het verlies van geloof, van de ervaring van Gods aanwezigheid. Sprak Hij wel in de jaren die achter me liggen, hoorde Hij wel toen ik nauwelijks stem had om nog te roepen? In de gemeente van Christus bevinden zich gescheiden mensen. Het is de vraag welke plaats zij hebben, welke plaats zij mogen innemen, ook in de voorbede. 

Onderzoek

In de zomer van 2019 kwam onderzoek naar buiten van het Centraal Bureau voor de Statistiek naar de opvattingen over huwelijk, samenwonen en relaties. Opvallend is dat onze landgenoten wel negatief zijn over het aantal echtscheidingen en het aantal kinderen in eenoudergezinnen, maar tegelijk niet aan het huwelijk hechten. Zou er echter geen relatie tussen die twee zijn? Dán zijn we geroepen om inhoud te geven aan het verbond dat man en vrouw sluiten.

Onderwijs en voorleven, het zijn twee kansen om het mooie van het huwelijk zichtbaar te maken. Terwijl het programma van de duivel is om te scheiden wat God samenvoegde, gaf Hij Zijn gemeente de opdracht om te wandelen als kinderen van het licht. Ten aanzien van het huwelijk valt zelfs het woord ‘genieten’, met de vrouw die u liefheeft, al de dagen van uw vluchtige leven. Een hulp, tegenover je, op wie je zuinig bent.

P.J. Vergunst