Coronacontrole
‘ Als ik de drie Formulieren van enigheid niet heb ondertekend, ben ik wellicht niet welkom in een kerk’, zei minister Hugo de Jonge vorige week dinsdag tijdens de corona-persconferentie. ‘Zo kan dat ook zijn als ik me niet heb laten vaccineren.’ Ledenorganisaties mogen volgens hem zelf weten wie ze toelaten. Een toegangsbewijs voor de kerk kan de overheid ‘niet verbieden en niet verplichten’.
Deze opvallende uitspraak deed de minister met het oog op de nieuwe maatregelen van het kabinet rond het coronavirus. Het is jammer dat de vergelijking helemaal mank gaat. Er is geen reformatorische kerk die kerkgangers weigert als zij de drie Formulieren niet hebben ondertekend. Het is intussen tekenend voor de verwarring die ontstaan is door de versoepelingen waarvan gedacht werd dat ze met veel enthousiasme verwelkomd zouden worden.
Het tegendeel is het geval. Het verzet tegen de min of meer gedwongen vaccinatie neemt alleen maar toe. Dat verzet komt niet allereerst uit de traditionele hoek. In de Biblebelt is eerder sprake van een soepelere opstelling ten aanzien van het vaccineren vergeleken met bijvoorbeeld de polio-inenting die in de jaren zeventig nog voor veel ophef zorgde. Dat is duidelijk veranderd. Het is nu ook het seculiere deel van de bevolking dat zich verzet. De protesten zijn in Amsterdam, niet op de Veluwe. Dat verzet heeft niet alleen te maken met vaccinatie, maar meer nog met de controledwang. De ene burger moet de andere burger gaan controleren op het punt van gezondheid. Binnen de kortste keren zijn we in een andere samenleving terechtgekomen. De overheid presenteert dit alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Een discussie hierover wordt angstvallig vermeden.
Nederlands Dagblad
Hoe reageren de kerken op deze voorstellen? Het Nederlands Dagblad deed een belronde.
Als de anderhalve meter ook in kerken vervalt, hoe kun je straks veilig met z’n allen naar de kerk? Dit zijn vijf scenario’s die kerken vanaf 25 september kunnen volgen.
Veel kerken zullen ernaar uitzien: bijna zijn ze af van de weliswaar voor hen niet verplichte, maar wel zeer sterk aangeraden anderhalve meter afstand. Het staat kerken en andere ledenorganisaties straks vrij om in plaats daarvan aan kerkbezoekers een ‘coronacheck’ te vragen. Kerkgangers moeten dan bij binnenkomst laten zien dat ze gevaccineerd zijn, een recente negatieve coronatest hebben of de ziekte achter de rug hebben. Deze ‘check’ gaat in elk geval vanaf 25 september gelden in de horeca en cultuursector. Dat garandeert volgens het kabinet dat men de anderhalve meter veilig kan afschaffen. Vanwege de vrijheid van godsdienst is de overheid terughoudend in het opleggen van dergelijke maatregelen aan de kerken.
‘De anderhalve meter voor kerken vervalt in principe, maar dat heft hun verantwoordelijkheid niet op.
Corona is nog steeds onder ons, en er kunnen in het najaar weer uitbraken komen’, zegt Jan Wolsheimer, directeur van Missie Nederland, een koepel van vooral evangelische kerken en organisaties.
Welke scenario’s bestaan er voor de kerken om de veiligheid te garanderen? Dit zijn vijf mogelijke opties.
scenario 1: geen anderhalve meter, wel een coronapas
Pastoor Ton Huitink van de Thomas a Kempisparochie in Zwolle en omgeving vindt de invoering van de coronapas in de kerken op zich geen probleem. ‘Ik was deze zomer op vakantie in Frankrijk, waar strenge regels gelden. Ik heb al een coronapas en vind het geen probleem die te laten zien.’
Is Huitink niet bang dat ongevaccineerde kerkgangers buitengesloten worden? ‘Als je je niet wilt laten vaccineren en geen coronapas wilt laten zien, denk je misschien: ieder voor zich en God voor ons allen. Hoe ga je ermee om dat je een risico vormt voor anderen? Iedereen moet daar zelf verantwoordelijkheid in nemen.’
Ook Wolsheimer heeft op zichzelf geen moeite met de coronapas. Hij vindt niet dat niet-gevaccineerden bij invoering worden uitgesloten. ‘Ze kiezen er zelf voor geen prik te halen. Dan moet je de consequentie aanvaarden en je vóór de kerkdienst laten testen. Maar kerken vinden het te spannend dat te eisen van de leden.’ Arjan Plaisier denkt hier anders over. De voormalige scriba van de Protestantse Kerk in Nederland vindt de coronapas onacceptabel. ‘De kerk wil alle mensen verwelkomen in de openbare eredienst. Je kunt niet controleren bij de poort of iemand naar binnen mag. Dat gaat tegen het dna van de kerk in.’
scenario 2: geen coronapas, wel anderhalve meter
In dit scenario blijft de situatie zoals die nu is. Plaisier vindt dit ‘pijnlijk’. ‘Dan moeten we wachten tot de anderhalve meter niet meer nodig is.’ (…) Deze optie vraagt nog meer geduld van christenen – die vaak al helemaal klaar zijn met de beperkingen die in hun kerk gelden.
scenario 3: alle remmen los
Geen coronapas, geen anderhalve meter. Je kunt als kerk óók concluderen dat het inmiddels lang genoeg heeft geduurd met alle beperkingen en dat je die grotendeels loslaat.
Wolsheimer denkt dat een grote groep evangelische christenen van de beperkingen af wil. ‘Zoals iemand tegen me zei: ‘Als de anderhalve meter verdwijnt, gaan alle remmen los.’’ Hij heeft daar bedenkingen bij. ‘Dat betekent dus dat een andere groep mensen niet meer komt: degenen die lichamelijk kwetsbaar zijn of zich onveilig voelen.’
‘Je kunt niet met al te gespierde taal komen zoals ‘Als je op God vertrouwt, kan je niks gebeuren’’, waarschuwt Plaisier. ‘Sommige mensen moeten voorzichtig blijven.’
scenario 4: een beetje van alles
Je kunt de kerk splitsen, met ruimte voor mensen die de coronapas hebben én voor mensen die deze niet hebben. Arjan Plaisier ziet hier in zijn eigen gemeente goede mogelijkheden voor. ‘Iedereen die zich veilig voelt, kan in de kerk plaatsnemen. Anderen, die onderliggend lijden hebben of niet gevaccineerd zijn, kunnen – uit verantwoordelijkheid voor zichzelf of anderen – plaatsnemen in een gedeelte waar de anderhalve meter nog geldt.’
Ook Machiel Jonker ziet mogelijkheden voor zo’n tussenoplossing. ‘Je kunt als gemeente een deel van de zaal – bijvoorbeeld het balkon – beschikbaar stellen voor mensen die onderling afstand willen bewaren. Een andere suggestie is mensen die uit het oogpunt van veiligheid ruimte willen, de mogelijkheid te bieden hun jas of bijbel aan weerszijden van hun stoel te leggen.’
scenario 5: een moreel appel doen
Het overheersende sentiment in de kerken lijkt te zijn dat dwang, bijvoorbeeld via een coronapas, te ver gaat. Dat ontslaat mensen niet van hun eigen verantwoordelijkheid. Jonker wil bijvoorbeeld het ontsmetten van de handen niet afdwingen, maar wel de pompjes handhaven. ‘Niet als verplichting, maar als faciliteit.’ Voor Plaisier betekent deze optie dat mensen rekening moeten houden met zichzelf en met anderen. Hij staat positief tegenover een moreel appel, maar laat wederom een waarschuwing horen. ‘Eenzijdig ingevuld kan het morele argument ook een dwangmiddel worden: dat je gewapend met je morele gelijk anderen iets oplegt.’
Bij de laatste woorden wil ik me graag aansluiten. Toch proef ik ook aarzeling. Namelijk als gezegd wordt dat we in de kerk een aparte ruimte kunnen inrichten voor mensen die niet gevaccineerd zijn of die het zekere voor het onzekere willen nemen, omdat ze een kwetsbare gezondheid hebben. Dan gaat er toch iets schuiven. Dan wordt toch een tweedeling ingevoerd. Een zíchtbare tweedeling. Je bent namelijk moreel verplicht om je af te scheiden van de anderen die ‘de goede keuze’ hebben gemaakt. Het lijkt me een beschamende vertoning voor een kerk die altijd eenheid en solidariteit zo hoog in het vaandel heeft staan. Wie niet gevaccineerd is, is voortaan een christen met een vlekje. Zijn plaats is apart van de anderen, ergens aan de zijkant of achterin. De vraag dringt zich aan mij op of ik in zo’n kerkdienst zou willen voorgaan.