Dicht bij de Heere Jezus
We komen uit een tijd waarin het absoluut niet vanzelfsprekend was om aan het heilig avondmaal deel te nemen. Inmiddels is de situatie in veel gemeenten behoorlijk veranderd. Vandaag is het min of meer vanzelfsprekend om nadat je belijdenis hebt gedaan aan het heilig avondmaal deel te nemen.
Dat is zeker een positieve ontwikkeling. Wie Christus gelovig als Heere en Heiland heeft beleden, kan immers niet anders dan gehoorzaam luisteren naar de roepstem van de hemelse Gastheer: Kom dan, want alle dingen zijn gereed. Deze positieve ontwikkeling gaat echter gepaard met een gevaar. Het gevaar van de vanzelfsprekendheid. Met als gevolg dat het heilig avondmaal voor ons niet de waarde krijgt die het verdient.
Bijbelse opdracht
Steeds vaker gebeurt het dat de avondmaalsgangers door het heilig avondmaal worden verrast, omdat ze er in de week van voorbereiding niet aan hebben gedacht. Met als gevolg dat ze zich niet op de juiste wijze hebben beproefd, terwijl dat toch een duidelijke bijbelse opdracht is (1 Kor. 11:28). Daarnaast zie ik ook dat de viering door sommige mensen gemakkelijk een keertje wordt overgeslagen. Alsof de viering een van de vele opties is die je als christen hebt om je geloof mee te versterken.
De opdracht van de apostel Paulus om je van tevoren te beproeven, is ook vandaag de dag urgent. De heiligheid van de viering eist dat van ons. Voordat ik daarop inga, wil ik eerst nadrukkelijk onderstrepen dat de ‘kwaliteit’ van onze voorbereiding geen voorwaarde is om aan het heilig avondmaal deel te nemen. Je wordt niet genodigd omdat je je goed hebt voorbereid, maar enkel en alleen omdat de Heere Jezus zondaren zalig maakt. Tegelijk heb je de opdracht om je goed voor te bereiden. Blijkbaar is dat de weg waarin God de zegen van het heilig avondmaal aan ons wil schenken. Het is daarom niet verkeerd om in dit belijdenisnummer een keer expliciet bij de voorbereiding stil te staan.
Goede voorbereiding
Een goede voorbereiding is dus noodzakelijk omdat het heilig avondmaal, zoals de naam al zegt, een heilig gebeuren is. Ik kan mij voorstellen dat dat wat vreemd klinkt, want wat gebeurt er nu eigenlijk aan die tafel? Zo op het eerste gezicht niet veel bijzonders. Een paar eenvoudige handelingen, een stukje brood en een slokje wijn. Niets bijzonders voor mensen die zijn opgegroeid in de kerk. Dus wat maakt het heilig avondmaal nu zo bijzonder? Zo bijzonder zelfs dat je de opdracht hebt om je van tevoren te beproeven?
Er valt natuurlijk heel veel over de betekenis van het heilig avondmaal te zeggen, maar de kern is toch dit: In de tekenen van brood en wijn schenkt de Heere Jezus Zichzelf aan de gelovigen door de kracht van Zijn Geest. Eenvoudig gezegd: wanneer je gelovig dat stukje brood eet en uit de drinkbeker drinkt, dan verbindt de Heilige Geest je met de Heere Jezus Zelf, dan maakt Hij je één met Hem. Er bestaat, om het zo te zeggen, geen plaats op aarde waar je dichter bij de Heere Jezus bent dan aan de avondmaalstafel.
Daarmee beweer ik zeker niet dat het heilig avondmaal het enige middel is dat de Geest hiervoor gebruikt. Daarvoor gebruikt Hij immers ook de verkondiging van het Evangelie en de gemeenschap der heiligen, maar aan de tafel gebeurt dat wel op een heel tastbare en zichtbare manier. En juist dat maakt die sobere viering tot een onvervangbaar hoogtepunt in het leven van Christus’ bruidsgemeente.
Bruiloftsmaal
Het heilig avondmaal is dus eigenlijk dé maaltijd waarin de eenheid tussen de Bruidegom en de bruid wordt verzegeld en gevierd. Dat vraagt net als bij een gewoon huwelijk om een goede voorbereiding. Voor die eenheid is liefde nodig. Zonder liefde geen bruiloft en dus ook geen bruiloftsmaal. In de Bijbel gaat het dan met name om de liefde van de Bruidegom voor Zijn bruid. Liefde die zo groot was dat de Bruidegom Zich tot in de dood voor Zijn bruid heeft overgeven. Dat was nodig ook, want Zijn bruid had zich bezoedeld en zich totaal van Hem vervreemd. Een ‘gewone’ bruidegom had het huwelijk allang afgeblazen, maar de hemelse Bruidegom wilde Zijn bruid niet kwijt, en dus zocht Hij haar op en reinigde Hij haar met Zijn bloed. Aan de tafel maakt Hij je meer en meer deelgenoot van dat wonder. En er bestaat geen podcast, festival of jongerenreis waarop dat dieper gaat dan aan de tafel. Want precies daarvoor heeft Hij immers Zelf het heilig avondmaal ingesteld.
De gerichtheid van je hart
Dit beeld van de Bruidegom en de bruid kan je helpen om het gedeelte over de voorbereiding in het avondmaalsformulier beter te begrijpen. In het formulier worden drie dingen genoemd die voor een bijbelse voorbereiding nodig zijn. In de eerste plaats moet je je zonde en vervloeking overdenken. Je moet stilstaan bij je diepe val en hoe zwaar je door eigen schuld bezoedeld bent geraakt. In de tweede plaats moet je jezelf afvragen of je in de betrouwbare belofte van God gelooft, dat je door de Bruidegom bent gekocht en gereinigd. De vraag is dus niet of je denkt dat je een geschikte bruid bent, of dat je jezelf inmiddels voldoende hebt opgeknapt, maar of Hij voor jou de prijs heeft betaald. En daar is het Evangelie volstrekt helder over: Hij heeft alles volbracht, de prijs is volkomen betaald. Als dat Evangelie je houvast is, dan ben je welkom aan het bruiloftsmaal.
Dat zijn de twee belangrijkste elementen van de voorbereiding, maar de derde vraag uit het formulier is daar onlosmakelijk mee verbonden: ben je van harte bereid om voortaan voor God en je naasten te leven? Je zou dat de toetssteen van de liefde kunnen noemen. De liefde van de bruid blijkt namelijk uit haar verlangen om helemaal van de Bruidegom te zijn. Hiermee opent het formulier onze ogen ook voor de rest van Christus’ bruidsgemeente. De liefde voor de Bruidegom krijgt handen en voeten in onze liefde voor onze broeders en zusters. Zijn liefde drijft immers tot wederliefde én tot onderlinge liefde. Concreet betekent dit dat ik in de week van voorbereiding de roeping heb om mij indien nodig met mijn broeders en zusters te verzoenen. Dat is ook de achtergrond van de mogelijkheid tot censura morum. De kerkenraad is ertoe geroepen om te zoeken naar mogelijkheden om waar nodig de onderlinge eenheid en liefde te herstellen. Aan de voorbereiding zitten dus zeker ook praktische kanten, maar in de eerste plaats gaat het om de gerichtheid van je hart. Door het overdenken van je eigen verlorenheid en het wonder van Gods genade in Christus gaat je hart zich naar de hemel richten, waar Christus is, en alleen zo kun je door de kracht van de Geest het heilig avondmaal houden zoals het door Christus werd bedoeld.
Tijd en concentratie
Een goede voorbereiding vraagt om tijd en concentratie, iets wat in onze tijd niet eenvoudig is. Gelukkig bestaat er materiaal dat je daarbij kan helpen. De ervaring leert echter dat dat dan wel in je systeem moet zitten. Het is daarom wijs om niet alleen in de week van voorbereiding tijd voor bezinning vrij te maken, maar daar iedere dag je agenda op in te richten. Heel je leven is immers ten diepste voorbereidingstijd. Een periode van voorbereiding op het eeuwigdurende hemelse bruiloftsfeest.