Die verdraaide smartphone
De smartphone is inmiddels niet alleen een telefoon, maar veel meer dan dat. Het is tegelijk televisie, internet, betaalmiddel, biedt mogelijkheid tot snel contact en bevordert daarmee ook de veiligheid. Hoe kunnen ouders hiermee wijs omgaan?
Eerst een voorbeeld, zomaar een waargebeurde situatie op een school. John zit in de tweede klas. Tijdens de les zit hij – tegen de schoolregels in – op zijn smartphone. De juf ziet dat en pakt het apparaat van hem af. De juf stopt zijn telefoon in haar bureau. Na schooltijd mag hij hem komen ophalen… Maar ja, John heeft dat ding ook in de pauze nodig. Dus sluipt John naar het lokaal. De juf is afwezig en de telefoon ligt te glimmen in haar bureaula. Meenemen dus…. Tot zover een kwajongenstreek. Problematisch wordt het als vader hiervan op de hoogte gesteld wordt. Vader is het er niet mee eens. De school mag niet aan eigendommen komen van leerlingen, toch? En zeker niet aan het alter ego van het kind, de smartphone. Na een stevig gesprek met pa wordt de telefoon alsnog voor een korte periode ingeleverd.
Dit verhaal geeft in een notendop aan hoe lastig alles rond smartphone en social media is. John is verslaafd aan zijn mobiel, vader ziet niet in dat zijn gedrag ondermijnend is voor de school (en overigens ook voor zijn eigen gezin). Vooral vader is hier het probleem. Durft hij zijn zoon niet te corrigeren? Hoe moet je als ouders hiermee omgaan?
Tweede ‘ik’
De smartphone is bijna een tweede ‘ik’ van de meeste leerlingen in de puberleeftijd. Op veel scholen is de regel dat de smartphone in grote delen van de school ‘uit’ en ‘onzichtbaar’ is. Dat is niet iets wat heel gemakkelijk is. Leerlingen worden vaak uitgedaagd om snel te reageren op Instagram of op de app. Wat als dat niet mogelijk is? Tegelijk merken we dat daar waar de regel goed gehandhaafd wordt, leerlingen de rust die dat geeft, waarderen. Ze blijken ook positief te zijn over de mogelijkheid tot ‘echt’ onderling contact. Voor veel kinderen is de overstap naar het voortgezet onderwijs het moment waarop de keuze gemaakt wordt voor een mobiel. Daarmee komen ze in contact met de hele wereld. Dat moeten ouders wel beseffen. Er zijn allerlei afspraken te maken over de bundel die gekoppeld wordt aan de mobiel, maar de ‘vrijheid’ om ‘alles’ binnen te halen ligt binnen handbereik. Op een van onze scholen was het voor leerlingen onmogelijk om op het schoolnetwerk in te loggen. Opvallend was dat veel leerlingen in de pauze aan dezelfde kant van de aula zaten. Reden: daar kon prima ingelogd worden op het open netwerk van het aangrenzende ziekenhuis.
Wijze raadgevingen
Er zijn inmiddels voldoende initiatieven door ouders gestart om wijs om te gaan met de mobiel. Zo zijn er veel wijze raadgevingen te vinden op de website toegerustgezin.nu. Hieronder volg ik deels de adviezen die daar te vinden zijn. De site zet allerlei mogelijkheden die ouders hebben, op een rijtje en voorziet die van voor- en nadelen. Hierbij gaat het niet om bot afwijzen, maar juist om op een goede manier ermee te leren omgaan. Tony Reinke ziet immers ook dat het belangrijke bagage voor het dagelijks leven is. Het wegdenken van de smartphone is een utopie. Hieronder zullen we een aantal opties verkennen. In deze opties gaat het vooral om ‘hoe om te gaan met de mobiel’. Er is niet gekozen voor een uitvoerige toelichting over de omgang met tv, pornosites of games.
Die thema’s hebben uiteraard alles te maken met de hoofdvraag hoe er wijs omgegaan kan worden met de smartphone. Deze onderwerpen zouden echter afzonderlijk al een heel artikel vereisen.
Geen mobiel
Geen mobiel gebruiken lijkt nu de optie met de slechtste papieren. Toch is het helemaal niet gek om ook deze mogelijkheid serieus te overwegen. We hebben de hele geschiedenis zonder mobiel gedaan, dus zonder moet kunnen. Het heeft als voordeel dat het sociale karakter in het gezin behouden blijft en het is eenvoudiger om de kinderen beter te volgen. Bovendien voorkom je de negatieve effecten van de smartphone op concentratie en geheugen. Je voorkomt ook verslaving aan alles wat de smartphone te bieden heeft. Bovendien is het best lastig om alles te volgen op het gebied van mobieltjes. Ook ouders die positief participeren in het gebruik van de smartphone, kunnen de ontwikkelingen nauwelijks bijbenen. Er zijn ook onmiskenbare nadelen. Het kritisch leren omgaan ermee gaat niet lukken zonder smartphone.
En kinderen komen wel in een maatschappij waar dat apparaat alom aanwezig is. Het zou makkelijk ertoe kunnen leiden dat ze er in het geniep toch mee omgaan. Bovendien is een domweg weigeren geen echte optie: er zal veel tijd gestoken moeten worden in het gesprek erover (gewetensvorming). Daarnaast is het goed als ouders ook steun bij elkaar zoeken om dit vol te houden. Dat is niet eenvoudig en vraagt veel extra tijd van ouders. Het zal ook voor deze ouders noodzaak zijn om de ontwikkelingen rond de smartphone te blijven volgen, omdat links of rechtsom er toch een confrontatie komt met de smartphone.
Onder toezicht
Je kunt ook kiezen voor een mobiel onder toezicht. In deze setting zullen ouders zich intensief moeten bemoeien met het maken van bewuste keuzes door het instellen van toezicht en filtering. Op dat gebied is inmiddels veel meer mogelijk dan vaak bekend is. Voor de Apple-producten kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van ouderlijk toezicht op de iPhone, iPad of iPod Touch van het kind. Met ‘Beperkingen voor materiaal en privacy’ in ‘Schermtijd’ kun je specifieke apps en functies op het apparaat van je kind blokkeren of beperken. Ook kun je hiermee de instellingen voor expliciet materiaal, aankopen, downloads en privacy beperken. Het instellen van toezicht en filtering maakt de ouders bewust van de keuzes die er gemaakt kunnen en moeten worden. Ook Google heeft hiervoor een mooie app: Google Family Link. Hierbij zijn de activiteiten van het kind te volgen, kun je schermtijd instellen, vergrendelen op afstand wanneer het tijd is om iets anders te gaan doen.
Deze technische mogelijkheid tot filtering en contro-le kan overigens nooit in de plaats komen van het gesprek. Dat blijft ook in deze optie van het grootste belang, want een filter en tijdsloten kunnen uiteindelijk omzeild worden. Het betekent ook werk voor ouders om zich te verdiepen in populaire apps. Bepaal als ouders duidelijk wat een kind nodig heeft en wat u wilt toestaan op de smartphone. Verdiep u in de populaire apps en neem een duidelijk standpunt in over wat u wel of niet nuttig en acceptabel vindt. Het stimuleren van het geweten en het bewustmaken van een verantwoord gebruik is en blijft belangrijk. Spreek duidelijk af, en leg eventueel vast, dat u als ouders te allen tijde inzicht krijgt in het gebruik en bijvoorbeeld in de WhatsApp-groepen. Wanneer je dit vanaf de start duidelijk afspreekt, heeft een kind hier minder of geen moeite mee.
Praten en vertellen
Tegelijk blijft het belangrijk om tegenover de digitale media ruimte te houden voor het contact, het gesprek, het verhaal. De kracht van het verhaal zou ook door ouders meer beoefend en ervaren kunnen worden. Praten, vertellen, uitleggen hebben een grotere invloed op de hersenen van je kind dan een dure opleiding ooit zal hebben. Kinderen zijn maar een relatief korte tijd bij ons. Door te vertellen wat jij allemaal weet, laat je hen om te beginnen profiteren van je kennis. Maar door te praten – vragen stellen en luisteren – en te vertellen prikkel je ook hun nieuwsgierigheid en help je hen oefenen in het onder woorden brengen van hun gedachten en gevoelens. Leg kleine kinderen bijvoorbeeld eenvoudig uit hoe een stofzuiger werkt of een ruitenwisser. Vertel oudere kinderen wat je bezighoudt op je werk, misschien ook in de kerk. Welke dilemma’s je tegenkomt, welke boeken je goed vindt en waarom.
Dat praten en vertellen lijkt misschien een open deur, maar in de praktijk blijken veel ouders hier niet of niet genoeg bij stil te staan of zich er een beetje verlegen mee te voelen. Het hoeft echter niet formeel, praat tijdens een autoritje of tijdens een wandeling.
Afleider of vriend?
‘Die verdraaide smartphone! Ellendig productiviteitsobstakel. Tienvoudig trillende, piepende plaag. Zielloos hebbeding met onverzadigbare machtshonger. Digitale trucjestovenaar. Permanente enkelband. Geldverslinder. Onontkoombare kluister aan mijn werk. Dictator, afleider, verafschuwde vijand! Tegelijk is het mijn onvermoeibare persoonlijke assistent, mijn onvervangbare reisgenoot en mijn ongekend snelle verbinding met vrienden en familie. Virtual realityscherm. Spelcomputer. Mijn bagage voor het dagelijks leven, intelligente vriend, handige kruiwagen en altijd gereedstaande medewerker.’
Op deze wijze start Tony Reinke zijn zeer leesbare boek over de smartphone onder de veelzeggende titel Altijd en overal. Het boek van Reinke geeft in een sprekend overzicht aan wat we allemaal van dit apparaat vinden en hoe we er wijs mee kunnen omgaan. Jong en oud weet dat dit apparaat ons veel te veel bezighoudt.
Goed voorbeeld
Het is belangrijk te beseffen welk signaal u als ouder geeft in uw omgang met social media. Misschien is het wel van de grootste waarde welk voorbeeld u zelf geeft. Spreek eens met elkaar over hoe u hier in de praktijk mee omgaat. Onderstaande kan daarin meegenomen worden.
• Het is onverstandig om het signaal af te geven dat dit apparaat uw leven bepaalt door de smartphone voortdurend bij de hand te hebben en te reageren op iedere blieb of piep. Beperk of voorkom schermtijd als er kinderen en jongeren in de buurt zijn. Laat uw smartphone tijdens een visite niet aanwezig zijn. Tijdens het eten is er geen ruimte voor een telefoontje of berichtje, de smartphone heeft geen plaats aan tafel. Op zondag is de smartphone 24 uur offline, deze rustdag kan geen afleiding van de wereld gebruiken.
• Ga in gesprek met je kind of partner op een moment dat er bijvoorbeeld gewacht moet worden. Dit stimuleert de sociale ontwikkeling.
• Blijf op de hoogte van de ontwikkelingen op hoofdlijnen. Dit is belangrijk om de opgroeiende generaties kinderen en jongeren een goede mediaopvoeding te geven.
• Lees in het bijzijn van kinderen en jongeren de krant of een boek. Stimuleer op deze wijze ook andere media die verdieping geven, in plaats van het oppervlakkige nieuws.
• Een kind is graag bezig, maak tijd vrij om samen te knutselen. Zorg voor balans en variatie. Bied kinderen ook speelgoed aan dat niet te maken heeft met media. Lees voor het slapengaan bijvoorbeeld een verhaaltje voor. Zet de smartphone, laptop etc. uit wanneer je kind bezig is met iets anders. Het gebruik van deze apparaten zorgt voor afleiding.
Digitaal magazine Opvoedingsbron
Dit artikel is in iets andere vorm onderdeel van Opvoedingsbron, een digitaal magazine dat ontstaan is vanuit de Werkgroep Educatief Beraad, een gezamenlijk initiatief van de Bond van Hervormde Zondagsscholen, de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond, de Hervormde Mannenbond en de Hervormde Vrouwenbond. Dit keer gaat het over de invloed van de smartphone. Het magazine is binnenkort gratis te downloaden op: vrouwtotvrouw.nl, hervormdezondagsscholen.nl, hervormde mannenbond.nl en hgjb.nl. Voor € 1,- is het blad ook als gedrukt exemplaar te bestellen.