column
Drie verhalen
Herdenken en verhalen vertellen horen bij elkaar als peper en zout.
Voor een generatie die aan de oorlog geen levende herinnering bewaart, krijgt de herdenking van de bevrijding pas betekenis als hen de verhalen uit de oorlog worden verteld. Daarbij bepaalt de keuze van het verhaal de richting waarin de herdenking zich toespitst. Kom je met verhalen over de moffen die ons land lafhartig overvielen en zich tijdens de oorlog als beesten gedroegen, dan zal dit resulteren in de overtuiging dat aversie tegen Duitsers nog steeds gerechtvaardigd is. Richt het verhaal zich op de leer van het nationaalsocialisme, gevoed door de verderfelijke ideologie van raszuiverheid en nationalisme, dan wordt daarmee het besef aangescherpt dat deze ideologie ook in onze tijd van recessie zo maar weer de kop kan opsteken. De waakzaamheid wordt echter het meest indringend bevorderd, wanneer het verhaal nog een spa dieper steekt en zijn uitgangspunt kiest in de geest uit de afgrond. Die geest die zich ook hierin kenmerkt dat hij moeilijk herkenbaar is, omdat hij zich in steeds wisselende verschijningsvormen manifesteert.
Met betrekking tot de jaarlijkse herdenking van de Kerkhervorming is het niet anders. Ook hierover zijn drie verhalen in omloop. Het verhaal van de katholieken die onze voorvaderen op de brandstapel hebben gebracht. Je mag hen daarom met recht nog steeds links laten liggen, hun reformatorische uitspraken ten spijt. Het tweede verhaal is dat van de spectaculaire herontdekking van de rechtvaardiging van de goddeloze uit vrije genade. Dit verhaal scherpt het besef dat deze grondtoon van het Evangelie zomaar weer kan worden overstemd door wettisch gehamer. Ook hier kan echter de spa nog dieper de grond in met het derde verhaal. Dat is het verhaal van de kerk die door eigen schuld het rechte zicht op de rijkdom van het Evangelie kwijtraakte. Het zou ons vandaag de dag zomaar weer kunnen overkomen.
Op gedenkdagen als Hervormingsdag en Bevrijdingsdag moeten de verhalen weer worden verteld. Het eerste verhaal gaat er het gemakkelijkst in, maar herdenken wint aan betekenis naarmate de verteller het accent van het eerste naar het derde verhaal weet te verleggen.
F.A. van der Duyn Schouten