Duidelijke regels

Door: Ds. J. Admiraal

Kerkgeschiedenis

16-04-2024

Op 7 januari 1816 wordt via koninklijk besluit het ‘Algemeen Reglement voor het bestuur der Hervormde Kerk in het Koningrijk der Nederlanden’ ingevoerd. De casus in de Grote Kerk te Hasselt laat echter zien dat dit – door velen verfoeide Algemeen Reglement – ook voordelen met zich meebracht.

Het moet een behoorlijke teleurstelling geweest zijn voor de twee predikanten van Hasselt, ds. J.C. Venema (1772-1831) en ds. T.A. Visch (1761-1824), op donderdagavond 12 februari 1812 in de consistoriekamer van de Grote Kerk in Hasselt. Al geruime tijd hebben de predikanten hun jaarlijkse traktement van ƒ 600,- niet ontvangen. Ten einde raad heeft de kerkenraad in overleg met de burgemeester besloten om een collecte te houden onder alle inwoners van Hasselt en de buurtschappen rondom het stadje. Maar in plaats van het verwachte bedrag van ƒ 1444,- brengt deze collecte slechts ƒ 309,- op. Het geld wordt tijdens de kerkenraadsvergadering verdeeld en de predikanten gaan huns weegs met een fractie van het bedrag waar ze eigenlijk recht op hebben.

Scheiding

Bovengenoemde situatie is een voorbeeld van de moeilijke situatie waarin veel predikanten van de Gereformeerde Kerk verkeren na de scheiding van kerk en staat in 1796. De publieke kerk moet voor haar eigen inkomsten gaan zorgen. Voor die tijd waren de traktementen en het onderhoud van de kerkelijke gebouwen de verantwoordelijkheid van de overheid. In 1801 wordt de scheiding ten dele teruggedraaid, maar de betaling van de predikantstraktementen blijft onregelmatig en in veel gevallen zelfs uit.

Centralisatiestreven

Ondertussen vinden er op bestuurlijk gebied grote veranderingen plaats. Al sinds het einde van de achttiende eeuw is er een groeiende neiging tot centralisatie waar te nemen binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Dit proces komt in een stroomversnelling wanneer Lodewijk Napoleon (1778-1846) in 1806 aan de macht komt en wordt nog eens versterkt wanneer het koninkrijk Holland in 1810 wordt ingelijfd bij het Franse keizerrijk van Napoleon (1769-1821).