Een brandend hart
De Emmaüsgangers hadden moeite om Mozes en de profeten op de juiste manier te begrijpen. Dat kan voor ons ook gelden. Twee schrijvers, David Murray en dr. Mart-Jan Paul, bieden handvatten om het Oude Testament te duiden en Jezus daarin te ontdekken.
Teleurgesteld keren ze Jeruzalem de rug toe, Kleopas en zijn metgezel. Het lukt hun niet om al de gebeurtenissen aangaande Jezus te duiden. Ze missen de basis om daarin Christus’ lijden en ingaan in Zijn heerlijkheid te zien. Zij zijn niet de enigen die Jeruzalem de rug toekeren. Dit gevaar lopen we allemaal, als we niet zien hoe Christus in de Schriften op vele manieren tot ons komt. Of als we Hem losmaken van Zijn schepping en Hem laten opkomen uit de tijd.
De weg naar Emmaüs voert ons bij Jeruzalem vandaan. De weg is bovendien bezaaid met kleine steentjes en grote rotsblokken. Je struikelt als oude
re of jongere gemakkelijk over ongemakkelijke zaken en lastige vragen die opkomen bij het lezen van de Schriften. Wie heeft zich nog nooit bezeerd aan zo’n steen die je niet op tijd zag? Op de weg van Jeruzalem voegt Iemand Zich bij de teleurgestelde reizigers met hun vragen. Hij doet de Schriften opengaan en toont alles wat er van Hem geschreven is. Wanneer Christus Zichzelf openbaart, gaan harten branden en worden voeten licht.
Twee benaderingen
Twee recent verschenen boeken willen ons helpen bij het begrijpen van de Schriften. Het boek van
David Murray, Die zijn het die van Mij getuigen. Tien eenvoudige manieren om Jezus te ontdekken in het Oude Testament, is een persoonlijk verslag van een predikant/docent Oude Testament die het verhaal van zijn eigen weg naar Emmaüs vertelt en die vruchtbaar maakt voor zijn lezers.
In het andere boek, Struikelblokken. Veertig vragen bij het Oude Testament, helpt dr. Mart-Jan Paul hedendaagse Emmaüsgangers op een overzichtelijke en geordende manier hoe ze zullen omgaan met de kleine en grote struikelblokken die ze onderweg kunnen tegenkomen. Twee verschillende benaderingen die elkaar mooi aanvullen.
Evangeliesleutels
Murray verdeelt zijn boek in twee delen. Eerst gaat hij in op de betekenis die het Oude Testament heeft in het geheel van de Bijbel. Eerlijk vertelt hij van de scheefgroei, de verlegenheid en het ongemak dat hij proeft bij anderen en bij zichzelf. Waar is het Oude Testament gebleven bij ons christenen? Hij signaleert dat de meeste preken over het Nieuwe Testament gaan en dat veel preken moralistisch en arm zijn, omdat Christus niet centraal staat.
Vragenderwijs legt Murray een link met de geestelijke problemen die hij en wij vandaag zien onder christenen. Hij citeert daarbij de theoloog Gleason Archer: ‘Hoe kunnen christelijke herders ooit hopen hun kudde een evenwichtig dieet aan te bieden als ze geheel voorbijgaan aan de 39 boeken van de Heilige Schrift waaruit Jezus en alle schrijvers van het Nieuwe Testament zelf gevoed werden?’ Hoe kunnen we Jezus dan vinden in het Oude Testament?
In het eerste deel reikt Murray ons antwoorden aan van Jezus, Petrus, Paulus en Johannes (‘Evangeliesleutels’, p.46). Op weg naar Emmaüs laat Jezus zien dat Mozes, al de profeten en al de Schriften getuigen van Zijn lijden en heerlijkheid. Hij is in alle Schriften te vinden! ‘De oudtestamentische Schriften getuigen van Mij.’ (p.24)
Ik moest denken aan de bekende uitdrukking van Maarten Luther in de voorrede bij de brieven van Jakobus en Judas: ‘Und darin stimmen alle rechtschaffenen heiligen Bücher überein, dass sie alle‑
samt Christum predigen und treiben…’ (En daarin stemmen alle echte, heilige boeken overeen dat ze allemaal Christus prediken en over Hem handelen, naar Hem uitdrijven.) In dat opzicht is de benadering van Murray niet nieuw.
Uit de antwoorden van de apostelen kunnen we merken dat zij dit hebben ingezien. Petrus bijvoorbeeld, als hij schrijft over de Geest van Christus Die in de profeten was (p.25).
Maar Paulus dan? Preekt hij geen scheiding tussen Oude en Nieuwe Testament, waarbij hij een negatief licht werpt over het Oude? Murray schrijft: ‘Paulus deed niet negatief over het Oude Testament zoals het door God was bedoeld, maar over het Oude Testament zoals het door de mens was verdraaid. (…) Paulus preekte een Jezus Die de zedelijke wet had gehoorzaamd voor zondaren, een Jezus Die de rituelen en ceremoniën had afgeschaft door ze te vervullen.’ (p.32)
Eenvoudig en diepzinnig
In het tweede deel van zijn boek helpt Murray ons om de ‘Evangeliesleutels’ op tien manieren te hanteren. Dit deel beslaat verreweg het grootste deel van het boek en noemt hij ‘Een brandend hart’. Hoewel je deze hoofdstukken gemakkelijk apart kunt lezen, schrijft Murray op zo’n aanstekelijke wijze dat je snel verder leest.
Op een eenvoudige en tegelijk diepzinnige manier helpt hij ons bijvoorbeeld om Christus (weer) te ontdekken in de schepping: de planeet van Christus (hoofdstuk 7). Hij plaatst de schepping in het licht van de Verlosser en de verlossing: ‘Werd het verlossingsplan gemaakt vóór de schepping, in Genesis 1 en 2 schiep de Verlosser het podium van Zijn verlossing.’ (p.50) En zo gaat het verder met het doel van de verlossing, de hulpstukken tot en met de toepassing van de verlossing.
Andere hoofdstukken gaan onder andere over ‘de bevelen van Christus, de spreuken van Christus en de dichters van Christus. In dit laatste hoofdstuk hanteert Murray de ‘Evangeliesleutel’ in de Psalmen én het Hooglied. ‘We richten ons ‘tot Jezus in de Psalmen, we zingen over Jezus in de Psalmen en we zingen met Jezus in de Psalmen. De Psalmen leren ons trinitarisch zingen!’ (p.188) Hoe zou je deze unieke ‘gouden kleinoden’ kunnen of willen inruilen voor minder? Murray besluit dit lezenswaardige boek met studievragen en een register met tekstverwijzingen.
Struikelblokken
De weg van Jeruzalem naar Emmaüs is bij wijze van spreken bezaaid met steentjes en rotsblokken. Je kunt gemakkelijk over de betrouwbaarheid van de Hebreeuwse tekst struikelen of je aan het ogenschijnlijk gewelddadige karakter van het Oude Testamant stoten. ‘Niet alleen christenen hebben
vragen bij de uitleg, maar ook kritische buitenstaanders bevragen ons.’ (p.5)
Dr. Paul wijst ons vanuit zijn jarenlange ervaring met deze thematiek door zijn antwoorden ‘een richting die hopelijk behulpzaam is voor velen’.
Hij deelt op een overzichtelijke manier de belangrijkste of meest voorkomende vragen in zes rubrieken in. Vragen zoals ‘welk zondvloedverhaal is waar?’ of ‘geloofden de Israëlieten in een leven na de dood?’ en ‘wat hebben wij aan het Oude Testament?’ krijgen daarin een plaats en worden op een systematische manier beantwoord. De hoofdstukken kunnen afzonderlijk gelezen worden en bevatten onderlinge verwijzingen.
Dr. Paul doet dit op een soepele en eenvoudige manier, zodat er geen academische vaardigheid van de lezers gevraagd wordt om dit te kunnen lezen en begrijpen. Het gaat via ‘Het probleem’ naar ‘Reactie’. Het lidwoord ontbreekt daarbij. Paul spreekt niet van ‘dé reactie’ of ‘mijn reactie’. Het geeft zijn benadering een zekere ruimte en bescheidenheid. De auteur neemt ons per vraag vaardig mee door een veelheid aan relevante teksten en andere gegevens uit de theologie of archeologie.
Historisch
Als reactie op de vraag ‘Uit welke tijd stamt het boek Job en is het historisch?’ verwijst Paul naar extra informatie die de Septuaginta (de Griekse vertaling van het Oude Testament) biedt, probeert hij te onderzoeken waar het land Uz gelegen kan hebben, weegt hij argumenten die pleiten voor of tegen de historiciteit van Job en gaat het via de Behemoth en de Leviatan naar een kort ‘ten slotte’: ‘Op grond van deze overwegingen is het aannemelijk dat het boek Job een historische werkelijkheid beschrijft en ontstaan is in de tijd van de aartsvaders.’
Er volgt nog meer in dit ‘ten slotte’ en die van andere hoofdstukken, maar dat kan de lezer het beste zelf ontdekken. In elk hoofdstuk wordt ons een luisteren leesoefening geboden in een diversiteit van belangrijke en interessante onderwerpen die met de hoofdvraag samenhangen. Of de antwoorden altijd overtuigend zijn voor kritische binnen- en buitenstaanders, blijft voor mij wel als vraag hangen. Het komt uiteindelijk toch primair neer op een gelovig en grondig lezen van de Schriften. Dan verlangen we naar inzicht, maar kunnen we ook aanvaarden als antwoorden ons nu ontbreken.
N.a.v. David Murray, Die zijn het die van Mij getuigen. Tien eenvoudige manieren om Jezus te ontdekken in het Oude Testament, Uitg. de Banier, Apeldoorn; 256 blz.; € 22,50.
Dr. Mart-Jan Paul, Struikelblokken. Veertig vragen bij het Oude Testament, Uitg. de Banier, Apeldoorn; 300 blz.; € 16,99.