Een Hongaarse ‘Follow Me’
In de Hongaarse Gereformeerde Kerk in Roemenië is een nieuwe catechesemethode geïntroduceerd. Deze methode, met de naam KaTeM, is het resultaat van een zes jaar durende samenwerking van de HOE, GZB en HGJB.
Het begon allemaal in 2015. Toen reisde een groep Hongaarse predikanten door Nederland, op zoek naar een catechisatiemethode voor de Hongaarse Gereformeerde Kerk in Oost- Europa. De predikanten waren uitgenodigd door stichting Hulp Oost-Europa (HOE). Deze stichting merkte bij haar werk dat catechese voor deze predikanten niet eenvoudig is, terwijl zij er wel naar verlangen om het Evangelie aan een jongere generatie door te geven.
Behoorlijk seculier
In de Hongaarse Kerk staat de Heidelbergse Catechismus centraal in de catechese, maar er zijn geen methoden om erover met jongeren in gesprek te gaan. De brug van de Heidelbergse Catechismus naar de wereld van de jongeren blijkt moeilijk te slaan. Bovendien weten de meeste jongeren niet veel van het geloof. Hoewel religie een vrij vanzelfsprekende plaats heeft in de maatschappij, is de manier van leven van jongeren behoorlijk seculier. Velen komen zelden of nooit in de kerk. Jeugdwerk is er nauwelijks. Catechisatie volgen jongeren wel, maar vooral als voorbereiding op de confirmatie (belijdenis doen). Bijna alle jongeren doen confirmatie op veertienjarige leeftijd. Daarvoor volgen ze twee jaar catechisatie. De confirmatie is een belangrijk ritueel voor de Hongaarse Kerk en een feestelijk moment in de familie. Dit geldt zeker voor de landen waar de Hongaren een etnische minderheid vormen. De confirmatie is ook een bevestiging van hun Hongaarse identiteit, méér dan een uiting van persoonlijk geloof.
Een eigen methode
Toen de predikanten in 2015 door Nederland reisden, werden ze getroffen door de visie achter de catechisatiemethode Follow Me van de Hervormd Gereformeerde Jeugdbond (HGJB). Het raakte hen dat deze methode heel bewust inzet op de relatie tussen catecheet en jongere en op de verbinding van de geloofsinhoud met de leefwereld van de jongere.
Een ander kenmerk dat hun opviel, was het zelf de waarde van het christelijk geloof leren ontdekken en het persoonlijk ja leren zeggen op de doop.
Daarom is besloten om samen met stichting HOE en de HGJB een methode voor de Hongaarse Kerk te ontwikkelen vanuit de principes van Follow Me. KaTeM (een afkorting voor Mijn catechismus in het Hongaars) is de naam van de nieuwe methode. Van het begin af aan was het de bedoeling dat dit een eigen methode van de Hongaarse Kerk zou worden, gericht op hun situatie – dus geen kopie van Follow Me.
Dat bleek nog een hele opgave. Waar de HGJB tientallen jaren expertise ontwikkeld had binnen jeugdwerk en catechese, moest er in Oost-Europa bijna van de grond af opgebouwd worden. Ook was er geen organisatie aanwezig waarbinnen een methode ontwikkeld kon worden.
Theologisch Instituut
Eerst werd geprobeerd via conferenties van predikanten uit de landen waar een Hongaarse Kerk is, de methode te ontwikkelen. Later is een kleine werkgroep gevormd, die verbonden werd aan het Protestants Theologisch Instituut in Cluj-Napoca in Roemenië. Met hulp van studenten van dit instituut worden de lessen ontwikkeld. Eerst richt de methode zich op de Hongaarse Kerk in Roemenië. Het is de bedoeling dat later ook de andere landen in beeld komen waar een Hongaarse Kerk is.
De Gereformeerde Zendingsbond (GZB) raakte ook betrokken bij het project. De zendingsorganisatie wilde de inzet van Herman van Wijngaarden (HGJB) voor dit project financieren, waardoor het proces in een stroomversnelling raakte.
Predikantstrainingen
Ondertussen werden we sterk bevestigd in een ervaring die we bij de HGJB ook al opgedaan hebben. Een methode is heel waardevol, maar nog belangrijker zijn de catecheten. Een nieuwe methode in handen leggen van mensen die niet getraind zijn om echt in gesprek te gaan rond de Bijbel, werkt eigenlijk niet goed. Daarom zetten we steeds meer in op het trainen van predikanten en studenten. Met de eerste predikantstrainingen zijn we inmiddels begonnen.
Op die predikantstrainingen gaat het onder andere over het doel van de catechese. Veel predikanten in de Hongaarse Kerk zijn gewend om het accent te leggen op kennisoverdracht. Dat is begrijpelijk als je bedenkt dat ze de jongeren maar twee jaar onder hun hoede hebben. In die korte tijd willen ze hun zoveel mogelijk kennis van de Heidelbergse Catechismus meegeven. Toch erkennen ze dat er van die kennis weinig beklijft als je jongeren niet uitdaagt om zelf na te denken over de inhoud van het geloof. Hoe je dat doet, dat is iets waarvoor de vaardigheid en de ervaring nog moet groeien.
Leefwereld jongeren
Door het accent op de kennisoverdracht is er nog weinig oog voor de leefwereld van de jongeren. Dat viel ons in het begin sterk op toen we een les bespraken over zonde en schuld. Als Nederlanders maakten we uit de lesopzet op dat Hongaarse jongeren zwaar gebukt gaan onder schuldgevoelens. Na enig doorvragen bleek het tegendeel het geval te zijn. We zijn toen een proces ingegaan om bij het maken van lessen bewust na te denken over de beleving van jongeren rond het onderwerp. Wil KaTeM echt een eigen methode voor de Hongaarse Kerk zijn, is het nodig om daar rekening mee te houden.
Zelf Bijbel lezen
Een ander punt dat we vanuit Nederland konden inbrengen en waarover de eerste gebruikers in Roemenië gelukkig ook enthousiast zijn, is het leren om zelf Bijbel te lezen. De Bijbel in de catechese bleef nogal eens beperkt tot het lezen van een enkele bijbeltekst en het maken van een paar opmerkingen daarover. In de nieuwe methode komt nu steeds een uitgebreider bijbelgedeelte voor, waarmee de jongeren zelf aan de slag gaan.
Pratend over deze dingen, beseften we trouwens dat deze dingen vroeger in onze eigen catechese óók niet vanzelfsprekend waren – en soms misschien nog steeds niet zijn. Wat dat betreft, hielp het contact met de Hongaarse Kerk ons om onszelf meer bewust te zijn van deze principes.
Bemoediging
Te midden van het werken aan de methode merkten we dat het samen op werken een bron van hoop en bemoediging is. In de weerbarstige kerkelijke praktijk waarin er weinig menskracht is en er weinig financiële middelen zijn, is KaTeM een teken van hoop voor de predikanten in Roemenië. Vanuit Nederland gezien is KaTeM ook een bron van dankbaarheid. Het stemt dankbaar dat je wat je in Nederland ontdekt hebt, bruikbaar kunt maken in Roemenië. De situatie in Oost-Europa is heel anders dan hier, maar het is bijzonder om te merken dat de methodiek die in Nederland ontwikkeld is, ook in andere contexten inzetbaar is.