Een onverwacht keerpunt
Tijdens het veldwerk ontmoet ik Rita* voor het eerst. In een smalle steeg staat ze achter een raam. Het rode licht schijnt op haar gezicht. We maken een kort praatje. Plots zegt ze: ‘Het gaat niet goed met mij. Het liefst wil ik stoppen, maar ik weet niet hoe.’
Een paar weken na dit gesprek kondigt minister Bruins aan het eind van de middag de landelijke lockdown aan. Iets wat nooit eerder is gebeurd, vindt plaats: de seksindustrie sluit haar deuren. In allerijl gaan maatschappelijk werkers van De Haven naar de prostitutiestraten om de vrouwen op te vangen. Ze geven informatie en leggen contacten voor als er de komende tijd iets geregeld moet worden. Leila roept met overslaande stem: ‘Maar hoe moet ik nu mijn eten en de huur van mijn huis betalen?’ In de verte slaan de kerkklokken zes keer. De laatste vrouwen stappen in een auto of in de tram. Voor de eerste keer is het écht stil in de Haagse prostitutiestraten.
Prostitutie in Nederland
In Nederland werken naar schatting zo’n 20.000 tot 30.000 mensen (voornamelijk vrouwen) in de seksindustrie. In Den Haag en omstreken zijn dit ongeveer 3000 tot 4000 vrouwen. Vaak door armoede gedwongen en geleid door valse beloftes zijn zij hier beland. Ze werken soms zeven dagen aaneen achter het raam.
Ook zijn er veel vrouwen die gedwongen door pooiers of om te voldoen aan de wensen van hun familie vast zitten. In plaats van warmte en liefde ontvangen ze elke week de koude vraag om geld. De drempel om uit te stappen is hoog: geen geld meer sturen betekent je familie teleurstellen. Lydia is een vrouw die al jaren met prostitutiewerk haar familie in Zuid- Amerika onderhield. Toen ze recentelijk stopte, nam haar familie haar dit niet in dank af: ‘Jarenlang heb ik mijn leven voor hen opgeofferd, maar nu zijn ze woedend omdat ik voor mijzelf kies door deze vreselijke plek achter mij te laten.’
De Doubletstraat
De seksindustrie is divers: seksclubs, porno, webcamseks en escort zijn enkele vormen. Raamprostitutie is de meest zichtbare vorm. Den Haag telt twee prostitutiegebieden: de Geleenstraat / Hunsestraat en de Doubletstraat. Tijdens het veldwerk bezoeken we deze gebieden. We kloppen aan bij de ramen en maken een praatje. Nu, tijdens de coronapandemie gaat dat iets anders, maar normaalgesproken gaan we ook even naar binnen om te praten of bidden. Dit is de plek waar ik Rita ontmoette: de Haagse Doubletstraat, ook wel de ‘goedkoopste prostitutiestraat’ van Nederland genoemd.
In deze smalle straat met hoge huizen werkt Rita. Laten we de realiteit maar concreet benoemen, zodat we wéten welke verschrikkelijke dingen hier gebeuren. Mannen slenteren keurend rond. Ze onderhandelen over de prijs, het dragen van een condoom en of het mogelijk is om het met verschillende vrouwen tegelijk te doen. De minimumprijs wordt vaak niet eens gehaald. De zware geur haalt mij altijd even uit balans. Het is een combinatie van zweet, urine, een potpourri van parfums, en muffe kleren.
Rita wuift dat we naar binnen mogen komen en doet het gordijn achter ons dicht. We hebben even privacy. Een kleine wasbak met daarop handzeep. Een tas met kleding. Prominent aanwezig staat het bed met daarachter een spiegel. In deze krappe ruimte werkt ze elke dag.
We vragen hoe het gaat. Ze vertelt dat het niet goed gaat. Het liefst wil ze stoppen, maar ze weet niet hoe. Van mijn collega’s weet ik dat Rita op haar zeventiende in aanraking kwam met haar ‘vriend’. Van deze pooier moest ze elke dag betaalde seks hebben. Rita vertelde: ‘Ik voelde me zo verschrikkelijk vies. Ik deed een kussen voor mijn lichaam, zodat mijn lichaam niet het lichaam van de man zou raken.’
Lockdown
Inmiddels zitten we midden in de derde lockdown voor de seksindustrie. Vrouwen hebben geen werk meer. Ze willen terug naar familie in hun thuisland, maar kunnen niet weg. Vrouwen die recht hebben op een uitkering, weten vaak niet hoe zij deze zelfstandig kunnen aanvragen. Sommigen komen niet in aanmerking. De nood is hoog, er is letterlijk honger. Voor vrouwen uit Oost‑Europa of Zuid‑Amerika zijn Nederlandse regels abracadabra. Als iets pijnlijk duidelijk wordt in deze coronacrisis, dan is het de kwetsbare en fragiele positie waarin deze grote groep verkeert.
Het afgelopen jaar zag De Haven de hulpvragen meer dan verdubbelen. Maatschappelijk werkers zoeken naar manieren om te kunnen helpen aan voedsel, onderdak en een alternatief inkomen. We weten ons hierbij gesteund door kerken, bedrijven, particulieren.
Uitstappen in coronatijd
Voor veel vrouwen is deze crisis een onverwacht keerpunt. Veel van hen (over)leven van dag tot dag. Elke dag amper voldoende verdienen voor de eigen (vaak hoge) lasten én om hun familie te kunnen onderhouden maakt dat er weinig ruimte is tot reflectie: wat zijn eigenlijk míjn dromen, wat wil ik zélf? De coronacrisis geeft deze ruimte. Vrouwen zitten noodgedwongen weken thuis. Dit geeft fysieke en geestelijke rust om voorzichtig weer te dromen over een ander leven. Het afgelopen jaar hebben enkele tientallen vrouwen besloten om uit de seksindustrie te stappen. In normale tijden waren dit ongeveer tien vrouwen per jaar. Deze uitstaptrajecten zijn lang en intensief. Ze vragen om heel intensieve begeleiding op emotionele en praktische gebieden.
Dan komt Rita weer op de lijn. Ze wilde al langere tijd stoppen, maar ze wist niet wat ze moest doen. Ze was onzeker: ‘Wat voor werk moet ik dan doen? Ik heb geen opleiding. Ik vertrouw mijzelf niet en weet niet hoe ik zelf iets nieuws kan starten.’
Na twee weken krijgen we contact. Ze vertelt hier achteraf over: ‘Ik heb lang getwijfeld, omdat ik niet wist hoe ik met de situatie om moest gaan. Hoe moest ik mijn rekeningen betalen als ik geen werk meer zou hebben. Ik was bang. Toen ontmoette ik mijn maatschappelijk werker en werden dingen makkelijker. Zij heeft mij geholpen met veel dingen waar ik niks van af wist. Ik wil nu echt nooit meer terug. Ik vertrouw erop dat ik de toekomst aankan.’
Fragiele balans
De coronacrisis brengt Rita een positieve levenswending. Het is prachtig om te zien hoe ze weer dromen krijgt en hier zelf hard aan werkt.
Helaas geldt deze afloop niet voor elke vrouw. Nog steeds zien we veel leed en is de nood vaak hoog. We weten van vrouwen dat ze vanuit huizen en auto’s doorwerken in de seksindustrie, met alle risico’s van dien. Ook verdwijnen er vrouwen compleet van onze radar. Dat is uitermate zorgelijk. Anderen zijn nog wel in beeld, maar hebben onvoldoende geld om rond te komen. De balans is fragiel. Met elkaar blijven we strijden tegen het onrecht in de seksindustrie. Onze droom is om deze moeders, dochters en zussen échte en langdurige verlichting te bieden. Daar blijven we hard aan werken.