blog

Jongeren lijden aan het tekort aan ontmoetingen

Eenzamer dan ooit

In deze tijd zijn jongeren eenzamer dan ooit. Coronacrisis en lockdown hebben een enorme impact op het leven van de huidige generatie tieners.

‘Jong en vrij’, ongeveer een halve eeuw geleden verscheen er een evangelisatieblad onder deze naam, bedoeld voor jongeren om het leven van Jezus met klasgenoten te delen. Laten kwam er een gelijknamige bijbelschool, zelfs een organisatie van zogenoemde jeugdkerken. Inmiddels is de naam ‘Redemption Church’ in gebruik.

Hoe dan ook, jeugdigheid en vrijheid lijken in deze benaming samen te gaan. Zo kan het in de jonge jaren zeker zijn, als (meestentijds) er niet de zorg om de gezondheid is. Denk aan de woorden die Jezus na Zijn opstanding tot de altijd actieve Petrus richtte: ‘Toen u jonger was, omgordde u uzelf en liep u waar u wilde; maar als u oud geworden bent, zult u uw handen uitstrekken, en een ander zal u omgorden en u brengen waar u niet heen wilt.’ Levenspraktijk is dit, de afbraak van het oudere leven, de ongemakken, het inleveren van zelfstandigheid en privacy, een kamer in het verpleeghuis als de laatste levensfase op aarde. In de aanvaarding van die weg mogen we de ouderen van de gemeente nabij zijn. Tot de woorden van Prediker realiteit zijn: ‘De mens gaat immers naar zijn eeuwig huis: rouwklagers doen de ronde in de straat.’ 

Een vrolijk hart

Hoe anders zijn de kinderjaren, is het leven als tiener. Prediker ziet dat ook, want de levenswijsheid uit dit bijbelboek wordt niet gekenmerkt door somberte. Aan jonge mensen vraagt Salomo, de schrijver, slechts te rekenen met de realiteit van God, Die ons leven ziet en ‘u over dit alles in het gericht zal brengen’. Binnen het kader van deze laatste ernst van ons bestaan is er voor jongeren veel om van te genieten, heel veel. ‘Verblijd u in uw jeugd, en laat uw hart vrolijk zijn in de dagen van uw jeugd. Ga in de wegen van uw hart en volg wat uw ogen zien…’

Juist omdat de jonge jaren als een zucht voorbijgaan, is ‘genieten’ hier een bijbelse notie, klinkt de oproep aan jongens en meiden om de wrevel uit hun hart weg te doen, het kwade uit hun lichaam. 

Liefdesleven

Bij het kenniscentrum Rutgers – opgericht voor ‘seksuele gezondheid en rechten voor iedereen’ – hebben ze Prediker helaas niet goed begrepen. Na een onderzoek onder 4000 jongeren van zestien tot twintig jaar concludeerde het twee weken geleden over de coronatijd dat ‘de beperking van sociale contacten het liefdesleven van jongeren stillegt. Jongeren hebben minder mogelijkheden om te experimenteren met en te genieten van seks, terwijl dat op deze leeftijd cruciaal is’. Het welbevinden van jongeren neemt af.

Die laatste waarneming neem ik heel serieus, al verbind ik er anders dan Rutgers niet aan dat dit komt doordat het digitaal versturen van sexy beeldmateriaal afgenomen is. Het is onder meer dit kenniscentrum dat middelbare scholen oproept om structureel aandacht te besteden aan seksuele vorming. Eigenlijk leven we in een raar land, als je hierbij bedenkt dat het scholen zijn die leven willen bij Gods geboden, die vanwege het thema sociale veiligheid ten aanzien van seksualiteit onder het vergrootglas van de overheid liggen. 

Schoolprestaties

De voorbije weken is er opvallend veel aandacht voor het welbevinden van jongeren in deze coronatijd. Constateren moeten we eerst dat het een groot voorrecht is om in Nederland geboren te worden. Nog in september berichtte Unicef, het kinderfonds van de Verenigde Naties, dat de jeugd in ons land tot de gelukkigste van alle welvarende landen behoort. Gedoeld werd op lichamelijke en mentale gezondheid, sociale en leervaardigheden. Mentale stress krijgen kinderen van schooldruk, het moeten en niet kunnen presteren.

Het behoeft geen uitleg dat vele weken van online lessen het leven van jongeren niet eenvoudiger gemaakt heeft. Focus op hen is daarom waardevol, nadat tijdens de pandemie de aandacht eerder vooral uitging naar IC-patiënten, verpleeghuisbewoners en alle werkers in de zorg. Aandacht voor de een komt in Gods Koninkrijk nooit in mindering op aandacht voor de ander. Jezus’ liefde ging evenzeer uit naar een langdurig zieke en een hulpeloze als naar een kind en een jongere. In Mattheüs 18 lezen we woorden van Hem: ‘En wie zo’n kind ontvangt in Mijn Naam, die ontvangt Mij.’ Het legitimeert royale aandacht en zorg voor onze kinderen, voor naar de volwassenheid reikende jongeren. Kwetsbaar zijn ze allen, zelfs al doe je relschoppend een masker voor.

De grote ernst van de situatie liet de Nederlandse Vereniging van Kindergenezing vorige maand zien, toen ze vanwege schoolsluiting en lockdown een ‘duidelijke toename van kinderen op de ic na een zelfmoordpoging’ constateerde. ‘Het is het topje van de ijsberg van alle ellende die hieronder ligt.’ 

Alarmbel

Voor opvoeders in de gezinnen en jeugdwerkers en ambtsdragers in de kerk is het signaal uit de ‘Jeugdtrends 2021’ dat jongeren eenzamer zijn dan ooit een alarmbel. Diverse jeugdorganisaties (waaronder de HGJB) deelden recent wat ze waarnamen op het terrein van maatschappij, relaties en geloof. Die trends kwamen na gesprekken met kerkelijke jeugdwerkers aan het licht, op die trends gaven jongeren zelf feedback, een werkwijze om tot een serieuze momentopname te komen.

Wie logisch nadenkt, kan bedenken hoe het met jongeren gegaan is: het ontbreken van ontmoetingen (school, kerkdiensten, jeugdwerk, feestjes) betekent vaker online zijn, waar de contacten oppervlakkiger zijn, waar de bevestiging om gezien te worden groter is. Vaker online – zelfs voor het schoolwerk – vermindert de gesprekken in het gezin. Het maakt dat het gevoel van welbevinden, de ervaring van verbondenheid én de ontwikkeling van een eigen identiteit een deuk gehad heeft. Er komt bij dat vele jongeren die zich aan regels hielden, zich collectief gestigmatiseerd weten als de groep die geen rekening hield met kwetsbare ouderen, met een gezamenlijk maatschappelijk belang. 

Niet maakbaar

Eenzaamheid betekent in deze situatie ook psychische moeiten. Het afgelopen najaar bleek dat een op de zeven jongeren wist van depressieve klachten. Paniekaanvallen, slaapproblemen, slechte schoolresultaten. Belangrijker dan het niveau waarop een jongere leert of de sector waarin hij werkt, is het sociaal-emotionele leven. Aan dat laatste mogen we in deze tijd extra aandacht geven.

Ook jongeren zien in dat het leven niet maakbaar was, een gegeven dat winst zou kunnen zijn. Ik open nog één keer de Bijbel en lees Klaagliederen 3: ‘Goed is het voor een man, als hij een juk draagt in zijn jeugd.’ Moeilijke dingen in de jaren van je opvoeding kunnen maken dat je de goede kant opgroeit, de juiste focus vindt, het enige houvast. Mensen die nu een hoge leeftijd hebben, waren kind in de crisisjaren, de oorlogstijd. Het kan een concentratie betekenen op de essentie van het leven, zoals we in onze tijd weten van ‘een herontdekking van het nabije’, zoals de titel van een essay in Trouw luidde. 

Vergrijzing en klimaat

Tegelijk is waar dat jongeren de last van de huidige generatie moeten dragen, zoals de vergrijzing en de klimaatproblemen. De gevolgen van de coronapandemie komen daarbij, economisch en sociaal. Jongeren maken zich zorgen, jongeren voelen zich eenzaam en machteloos, zeker als hun vervolgopleiding ten aanzien van hun vorming zo gemankeerd is. Jongeren spreken uit ‘een jaar van hun leven verloren te hebben’.

Wat is nu onze roeping? ‘Dé jongeren’, we gaan hen niet bereiken. Jezus ziet echter altijd de enkeling, een méns. Hij ziet geen probleem, geen relschopper. En Jezus zág hem, zág haar. ‘Zien’ als een sleutelwoord, zien als de verbindende activiteit. Zien is een erkenning van mijn leven, een erkenning van mijn moeilijke situatie, van de gebrokenheid in mijn bestaan. Of ik nu als jonge gehandicapte in mijn kwetsbaarheid wacht op een vaccin dat ontmoeting mogelijk maken moet of als een gezonde, sportieve student gefrustreerd raak vanwege online leren. 

Jong en oud

Die herontdekking van het nabije, van het kleine – ze raakt ook aan het jeugdwerk van de gemeente. Geen Kerstconferentie met vele honderden, hopelijk wel contact met die jeugdleider, zomaar onderweg of online afgesproken. Meeleven is een houding, meeleven vraagt geen grootse plannen. Ik hoorde van een gemeente waar de tieners thuis koekjes gingen bakken voor de ouderen in de gemeente, nadat de jeugdleiders alle ingrediënten thuisbezorgden. Aan hoeveel kanten snijdt zo’n mes? De jeugdleider komt langs en ziet de jongere, de jongere krijgt een zinvolle opdracht voor thuis én moet een foto van een opgeruimde keuken app’en, de oudere ontvangt een kleine attentie aan de deur.

Onze tijd vraagt om veel in relaties met jongeren te investeren. Neem de promotiestudie van Jolien Dopmeijer, begin deze maand, waarin ze aantoonde dat meer dan de helft van de studenten last heeft van angst en somberheid, 70 procent van hen onder prestatiedruk lijdt. ‘Hun volwassen voorbeelden rennen zelf de hele dag om aan alle verwachtingen te voldoen.’ Collectief zelfonderzoek dus, om het goede leven weer op het spoor te komen.

Wie zet de kwetsbare eerste stap naar een open contact met een jongere in zijn nabije omgeving?

P.J. Vergunst

Bestel een los nummer, maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,- of neem een jaarabonnement op De Waarheidsvriend.