column
Eeuwigheidspolitiek
In zijn verontrustende boek The road to unfreedom (De weg naar onvrijheid, red.) laat de Amerikaanse hoogleraar geschiedenis Timothy Snyder zien hoe eeuwigheidspolitiek aan de winnende hand is;
eerst in Rusland, daarna in Europa en Amerika. Daarmee bedoelt Snyder dat de politicus zijn publiek met allerlei nepnieuws bombardeert, vijandbeelden schept en teruggrijpt op een groot mythisch verhaal, dat zijn macht legitimeert. Eigenlijk bestaat er dan geen toekomst meer, alleen een acuut heden, dat eeuwig duurt. In die fictie sneuvelen de feiten en wordt de toon gezet door verzonnen verhalen over de grootheid van Rusland of Amerika en de mogelijke dreiging van ‘de ander’. Of die ander nu het Westen is (voor Rusland), de vluchteling (voor Europa) of de Mexicaan (voor Amerika).
Intussen is de eeuwigheidspolitiek een reactie op een ander type politiek: dat van de onvermijdelijkheid. Lange tijd zeiden politici immers dat er geen alternatief was en dat de geschiedenis één kant op bewoog. Er zou geen alternatief zijn voor de macht van de vrije markten, en geen alternatief voor Europese integratie. Eeuwigheidspolitiek biedt wél een alternatief.
Christelijke kritiek op beide hoofdtypen van politiek is nodig en ligt ook voor de hand. Omdat God bestaat, is er altijd een alternatief. Wie zegt dat er geen alternatief is voor de vrije markt of voor Europese integratie, maakt daarvan maar zo een afgod. Ook de ‘eeuwigheidspoliticus’ die doet alsof hij ons zal redden van de ondergang, draagt afgodische trekken. Maar voorbij alle messiasfiguren en illusies is Jezus Christus de waarheid die in deze wereld gekomen is, en die komt. Er is waarheid en toekomst.
Helaas ontworstelen wij christenen ons maar moeilijk aan de vroegere politiek van onvermijdelijkheid en aan de huidige dominantie van eeuwigheidspolitiek. Denk aan evangelicale christenen die massaal Trump steunen, maar ook aan de Duitse protestantse kerk, die vooral heel voorspelbaar links en politiek-correct reageert op de populistische Alternative für Deutschland. Er is ruimte voor een echt christelijke kritiek op de illusies van eeuwigheidspolitici. In dat licht is het niet bemoedigend dat SGP en CU in Europa verschillende wegen gaan, omdat de een wel, de ander niet met Forum voor Democratie wil samenwerken.
A. Huijgen