blog

Efeze 5 achterhaald?

Het voorlezen van een bijbeltekst uit Efeze 5 voor de televisie, een Vlaamse minister noemt het ‘achterhaalde, vrouwonvriendelijke uitspraken op kosten van de overheid’. Dan gaat er ineens heel veel mis.

De gevoeligheid in de westerse samenleving voor wat er in de kerk gebeurt, neemt toe. De algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap schreef er enige jaren geleden onder de titel Religiestress een boekje over. Hoewel de positie van de kerk meer en meer gevonden wordt in de marge van de maatschappij, is voor seculiere burgers het land even te klein als het christelijk geloof ergens van zich doet horen. 

In 2018

Wat gebeurde er in de laatste dagen van augustus? In de wekelijkse kerkdienst die de Vlaamse omroep uitzendt, werd onder andere het tweede deel van Efeze 5 gelezen, waarin Paulus zich tot elke gehuwde vrouw richt: ‘Vrouwen, wees uw eigen mannen onderdanig, zoals aan de Heere.’ Omdat het ‘slechts’ om een lezing uit de Bijbel ging, was er geen verkondiging waarin dit belangrijke hoofdstuk over het christelijke huwelijk uitgelegd en toegepast werd.

Bij de vele Vlamingen die via de sociale media boosheid uitten over het Paulus-citaat, voegde zich Sven Gatz, in Vlaanderen de minister van cultuur, jeugd en media. Over ‘achterhaalde, vrouwonvriendelijke uitspraken op kosten van de overheid’ sprak hij in een eerste reactie. Daarop bevraagd liet de minister zijn visie op de Bijbel horen: ‘Dat de uitspraken uit een oud boek komen, is ook geen argument om ze op de bevolking los te laten. Dit is niet van deze tijd…’ De laatste woorden vulde Gatz nog weer later aan met de opmerking ‘We zijn wel in 2018, hè?’ Vanwege zoveel respectloosheid was ik even blij niet in Vlaanderen te wonen. 

Hedendaags toverwoord

Die laatste woorden (‘We zijn wel in 2018’), die feitelijk geen nieuw inzicht bieden, klinken vandaag de dag vaker. Op weg naar de Amerikaanse verkiezingen noemde Donald Trump de NAVO ‘niet meer van deze tijd’ – en dat lijkt dan zo’n statement dat elk verder gesprek overbodig is.

Dit voorjaar gebruikte de Partij voor de Dieren dezelfde woorden als kwalificatie van ‘ritueel slachten’: ‘niet meer van deze tijd’. Rob Schouten, columnist van dagblad Trouw, sprak toen van ‘een soort hedendaags toverwoord waarmee je dingen naar de vergetelheid verwijst; als iets je niet bevalt, roep je dat het ‘niet meer van deze tijd’ is en hopelijk, simsalabim, verdwijnt het dan.’ Zijn conclusie: ‘Het lijkt me typisch iets voor deze tijd om iets ‘niet meer van deze tijd’ te vinden.’ 

Verantwoording

Ondertussen lijkt het gelijk van prof. Herman Selderhuis bewezen. De rector van de Theologische Universiteit Apeldoorn stelde bij de opening van het academische jaar dat er behoefte is aan mensen die de boodschap van de kerk naar buiten kunnen uitdragen, mensen die ‘de capaciteiten hebben actief deel te nemen aan maatschappelijke discussies’.

Nu kunnen dat opgeleide theologen zijn, zeker. Wie leeft echter op een kerkelijk eiland en zal niet dagelijks in het gesprek met seculiere landgenoten verantwoording moeten afleggen over levensstijl en levenswandel? Jongeren mogen hiertoe binnen de christelijke gemeente getraind worden, om een apologie, een weerwoord, naar de wereld te hebben. ‘Als iemand je iets vraagt uit de wet, dan mag je in je antwoord niet stotteren’, zeggen de Joden. Daarom leren ze zo nauwgezet de Torah. 

Dienende liefde

Juist op het terrein van het christelijke huwelijk is het denken in vergelijking met de geest van de tijd volstrekt uit de rails gelopen. Hoe communiceren we vandaag de rijkdom van het christelijke huwelijk? Dat gebeurt allermeest als een godvrezende man en een godvrezende vrouw in dienende liefde met elkaar omgaan, zichtbaar voor hun naasten. Dan zijn ze (met respect!) tot achter de rollator ambassadeur van het huwelijk én communiceren ze naar een woord van Tim Keller het Evangelie zelf. Immers, het huwelijk symboliseert de liefde van Christus voor Zijn gemeente.

Tegelijk, als het klassieke huwelijksformulier een vrouw het ‘zwakke vat’ noemt of spreekt over de vrouw als ‘brozer aardewerk’, dan is er uitleg nodig. Dat geldt evenzeer een woord als ‘onderdanigheid’. 

Gezag

Met dit laatste woord zal de Vlaamse minister niet onbekend zijn. Ook de Belgische overheid kent onderdanen, mensen die gehoorzamen mogen aan de wetten van het land. Onderdanigheid heeft te maken met gezag – en zonder gezag gaat het in de grotere en kleinere verbanden van het leven helemaal mis.

Dat die gezagsrelatie er tot in 2018 en daarna ook binnen het christelijke huwelijk is, valt bij een open Bijbel niet te loochenen. Dat is geen conservatisme. Immers, elke christen is geroepen tot een nieuwe gehoorzaamheid. Dat zijn de leefregels die de Schepper bepaald heeft en die in elke tijd om een concrete (en zorgvuldig verwoorde) toepassing vragen. 

Offer

Het betekent wel dat de typering van minister Gatz van de Bijbel als ‘een oud boek’ waarvan we de inhoud niet ‘op de bevolking loslaten mogen’ (let op de formulering: alsof het om criminaliteit of vergif gaat) van tafel moet. In elk geval geldt in Christus’ kerk dat ‘heel de Schrift nuttig is om te onderwijzen (…) en op te voeden in de rechtvaardigheid’. Juist inzake het huwelijk heeft dit onderwijs zijn waarde bewezen – ook al hebben veel vertegenwoordigers van Christus op aarde niet geleefd volgens de standaard van het Evangelie. Maar dat is een andere kwestie.

Aan de zogenoemde onderdanigheid van de vrouw gaat namelijk iets vooraf. Elke getrouwde man heeft zich te spiegelen aan Jezus Christus. ‘Mannen, hebt uw eigen vrouw lief, zoals ook Christus de gemeente liefgehad heeft en Zich voor haar heeft overgegeven.’ De Zoon van God toonde Zijn offerbereidheid tot in de dood. 

Geheimenis

We raken hier aan een geheimenis. Christus heeft Zijn liefde getoond in het offer dat Hij bracht, Hij legde Zijn status af en ging het werk van een slaaf doen. ‘Christus heeft niet Zichzelf behaagd,’ zegt Romeinen 15:3. Hij heeft getoond wat zelfopofferende liefde is. Dat is voor navolgers van Hem de opdracht in ons huwelijk: ‘Doe voor je levenspartner wat God voor jou deed, toen Hij Zijn Zoon schonk.’

Een christelijk huwelijk kan daarom niet zonder de Heilige Geest. Anders komen we niet verder dan eigenbelang, het egoïsme dat in elk mensenhart leeft, het egoïsme dat op de loer ligt om elk huwelijk te ontwrichten. De Geest leert man en vrouw hun belofte en hun plicht tot dienstbaarheid na te komen. De vrouw moet inderdaad het gezag van haar man als hoofd van het gezin erkennen, maar waar dat in dienende, beschermende, respectvolle liefde functioneert, betekent dit slechts dat de vrouw tot bloei komt, dat ze haar gaven ontplooien kan. 

Zwaarder

Ondertussen heeft de man een zwaardere taak, namelijk om zijn vrouw lief te hebben zoals Christus de gemeente liefgehad heeft en Zich voor haar overgegeven heeft. Dat betekent de roeping je vergaand voor de ander op te offeren. Om ons heen zien we dat dit niet vanzelf goed gaat. Gerichtheid op de eigen carrière, op hobby of sport, op eigen prestige of zelfs op je inzet als ambtsdrager – het kan zomaar de overhand krijgen.

Zoals voor veel inzettingen van God geldt, zijn ook van het huwelijk de waardepapieren in de westerse cultuur laag. Tim Keller spreekt over het verval (!) van het huwelijk. Hij linkt dit onder meer aan te hoge verwachtingen van veel mensen, die verlangen dat hun partner vooral hun wensen vervult. Gebrokenheid, teleurstelling, frustratie rond het huwelijk – ze grijpen diep in het leven van mensen in. Efeze 5 én andere hoofdstukken uit die oude én actuele Bijbel wijzen ons heilzaam de weg.

Ik hoop dat velen in Vlaanderen het Woord van God uitgelegd krijgen, ook als dat op de televisie klinkt.

P.J. Vergunst