Eigen theologisch onderwijs
In Afrika is er de laatste jaren meer en meer verzet tegen de westerse manier van onderwijs geven. Dit verzet werd zichtbaar toen het beeld van de bekende Britse imperialist Cecil Rhodes in 2015 van zijn sokkel werd getrokken op de campus van de Universiteit van Kaapstad.
Wat dit met zending, theologie of de kerk te maken heeft? Meer en meer is er ook in de rest van Afrika het bewustzijn dat academisch onderwijs, inclusief de theologie, veelal op westerse methodiek is gebaseerd en niet op Afrikaanse leest is geschoeid.
Rond de jaarwisseling kwam er een belangrijk theologisch boek uit dat dit proces beschrijft: Making Connections (Maak verbindingen). Het boek staat onder redactie van de praktisch theoloog prof. dr. Marilyn Naidoo. Ook theologen van gereformeerde huize schreven mee aan deze bundel, zoals dr. Kruger du Preez, dr. Devison Banda en de Nederlandse Marike Blok-Sijtsma, zendeling voor Kerk in Actie in Zambia.
Westerse methode
Prof. Naidoo geeft duidelijk aan waar volgens haar de schoen wringt in het theologisch onderwijs. De westerse manier van leren is opvolgend: een student theologie wordt in de loop der jaren in de bekende vier disciplines – Bijbelse vakken, Systematische theologie, Kerkgeschiedenis en Praktische theologie – kennis bijgebracht. De verwachting is dat de student na het einde van de studie het geleerde zelf gaat integreren en toepassen in de kerkelijke gemeente als hij daar dominee wordt.
Vanwege het koloniale verleden en de daarmee gekoppelde zendingsbeweging is deze methode van theologie-onderwijs wereldwijd veelal de standaard indeling geworden. Er gaat een bepaalde objectiviteit vanuit: als je het op deze manier doet, dan krijg je goede dominees en gezonde kerken.
Beroofd
Niets is echter minder waar. Het probleem volgens dr. Naidoo is dat deze koloniale onderwijsaanpak Afrika van zijn context heeft beroofd. De westerse context is aan Afrika opgelegd. De individuele student staat hierbij centraal. Echter, in Afrika is niet het individu de norm, maar de groep. Veel theologische instellingen in Afrika die met deze westerse manier onderwijs geven, leveren dan uiteindelijk geen voorganger af maar een theologisch specialist. Zo’n specialist is bijvoorbeeld goed in de exegese van het Oude Testament. Door het gebruik van voornamelijk westerse studieboeken heeft hij echter weinig feeling met zijn eigen kerkelijke context waarin bijvoorbeeld geestelijke strijd, huiselijk geweld, de gevolgen van de droogte en aids de leidende thema’s zijn.
Integrale aanpak
De hoogleraar uit Pretoria pleit voor een integrale aanpak van theologisch onderwijs op scholen in Afrika: op de universiteit moeten de Bijbel, het geestelijk leven en de gemeentepraktijk geïntegreerd zijn in het onderwijs aan de studenten. Dus niet meer: wat is de juiste betekenis van 1 Korinthe 15:16 (‘Immers, als de doden niet opgewekt worden, is ook Christus niet opgewekt’), maar leer een student omgaan met deze tekst met het oog op de begrafenispraktijk in zijn gemeente in Afrika.
Nog meer dan al gebruikelijk is, zal het voor zendingsorganisaties zoals Kerk in Actie en de GZB zo moeten zijn dat de kerkelijke context van de ontvangende partner maatgevend is en niet een bepaalde theologische waarheid die we in Nederland zo gewend zijn.
N.a.v. Marilyn Naidoo (ed.), Making Connections: Integrative Theological Education in Africa, Stellenbosch, African Sun Media; 200 blz.; 260 Rand (ongeveer € 16).