Gemis doet pijn, steeds weer

Door: Drs. M.A. Buitink-Heijblom

Lijden

11-07-2023

Als de band met een dierbare doorgesneden wordt door de dood, kom je in rouw. Dat is een normaal, natuurlijk verschijnsel. In onze tijd en maatschappij wordt de ruimte voor rouw echter steeds kleiner. Alles lijkt maakbaar te zijn en ondertussen worden we voortgejaagd op reis naar het volgende geluksstation.

Het woord rouw wordt vaak in verband gebracht met het overlijden van een dierbaar persoon. Je ervaart gemis: je leven gaat verder, zonder die ene. Rouw is in feite de keerzijde van liefde. Hoe meer je van iemand houdt, hoe inniger de band en des te intenser het verdriet en de rouw als die persoon overlijdt. Als mensen zijn we geschapen om in relatie te leven: in relatie met de Schepper, maar ook in relatie met elkaar.

Verdriet uiten

Het lijkt alsof we tegenwoordig zelf verantwoordelijk zijn voor ons eigen geluk en dat alles snel-snel gerealiseerd moet worden. Bij dit plaatje is er amper of geen ruimte voor verdriet, voor het uiten van gemis, voor tijd om te rouwen. De (g)rauwe rouw wordt hoe langer hoe meer k(l)eurig verbloemd.

Rouw vanwege gemis kan zich op verschillende manieren uiten. Een van de bekendste is huilen: met zichtbare tranen die van je wang biggelen, of met tranen die in je ogen blijven staan en het zicht vertroebelen, of met tranen die binnen blijven en die je (figuurlijk) weg kunt slikken.

In onze cultuur wordt huilen soms met zwakheid verbonden. Zo’n visie kan desastreuze gevolgen hebben. Wie niet mag huilen terwijl er wel de behoefte is, loopt waarschijnlijk na kortere of langere tijd vast. Dat kan toch niet het bedoelde effect zijn van het ‘verbod’ om te huilen? Als je hart in rouw huilt en als de tranen in je ogen prikken, mag je ze laten komen. Je staat dan in de lijn van Abraham, die huilde toen Sara overleed; en van Jezus, Die weende bij het graf van Lazarus.

Let wel, deze houding is fundamenteel anders dan die van het jezelf eindeloos verliezen in verdriet over je ‘zielige ik’, die het zo zwaar heeft vanwege het verlies en die alleen maar oog heeft voor het verlies. Alsof er voor de rouwende totaal geen lichtpuntje of perspectief overgebleven is en de zwarte deken het leven (bijna) verstikt.

Verlieservaringen

Rouw is er niet alleen bij het overlijden van een geliefd persoon. Het kan namelijk ook voorkomen als je te maken krijgt met verlies van iets waar je hart aan gehecht was. Het gemis doet pijn. Enkele voorbeelden: verlies van je werk, omdat de zaak waar je al meer dan dertig jaar met vreugde werkt, failliet gaat; verlies van gezondheid, als je merkt dat die ziekte je lichaam sloopt; verlies van mogelijkheden, omdat je door het ongeluk een blijvende beperking hebt opgelopen; verlies van hoop op ouderschap, omdat je geen kinderen kunt krijgen; verlies van hoop op een huwelijk, omdat psychiatrische problematiek roet in het eten gooit; verlies van geloofsvertrouwen, omdat je de roeping die je zo sterk ervaren hebt, niet kunt uitvoeren. Deze en gelijksoortige verlieservaringen worden gevolgd door rouwprocessen.

Geconfronteerd

Maar, er komt nog iets bij. Steeds word je geconfronteerd met mensen die dit verlies niet kennen en wél de zegen ervaren van wat jij kwijtgeraakt bent of waar je zo op gehoopt hebt. Dat kan heel zwaar zijn. Het is niet zo dat je die anderen die mooie dingen niet gunt, maar ineens kan het verlangen de kop weer opsteken en ervaar je je eigen verlies en gemis des te schrijnender.

Wie bovenstaande niet persoonlijk of van dichtbij kent, beseft niet hoe ingrijpend en pijnlijk dit soort situaties kunnen zijn. Elke keer die jubilea, die dankzegging voor genezing, die doopdiensten, verhalen over leuke personeelsbijeenkomsten. Nooit voor jou, terwijl je hart er zo naar verlangt… Telkens weer die pijn, het verlies, de rouw, omdat je dingen en dromen kwijt bent.

Volgende keer deel 2, over rouw vanwege ‘levend verlies’.