Genade voor Europa
Hoe staat het met de voortgang van het Evangelie en de positie van de kerk in Europa in onze tijd? Is Europa een geestelijke woestijn geworden? Of zijn er tekenen van herstel en nieuw leven? Wat weten we daarvan?
Om te beginnen: we weten wel hoe het allemaal begon! Het is opvallend dat het boek Handelingen vooral de voortgang beschrijft van het Evangelie in wat we nu kennen als Europa. Vanuit Klein-Azië ging het Evangelie naar delen van Europa, die we nu aanduiden als Griekenland, Macedonië, Albanië/de Balkan (Illyricum, Rom.15:19) en Italië. We weten ook over Paulus’ plan richting Spanje te gaan (Rom.15:24). Dit is het resultaat van Gods soevereine genade.
Vooruitgang en neergang
Maar hoe ging het verder? Het Evangelie verspreidde zich in de loop van de eeuwen over een groot deel van Europa. Na een lange geschiedenis van vooruitgang en neergang gaf God de Reformatie, die tot bijzondere zegen is geweest voor grote delen van Europa. Deze periode werd gevolgd door verdere reformatiebewegingen en tijden van geestelijke opwekking. Dit waren opnieuw tekenen van Gods bijzondere genade voor ons werelddeel.
Ondanks perioden van tijdelijk herstel hebben de laatste eeuwen echter een systematische achteruitgang laten zien. Het verlichtingsdenken (modernisme) en het meer recente postmodernisme hebben er mede toe geleid dat de grote meerderheid van de bevolking van Europa nu onbekend is met de Bijbel en het Evangelie.
Je zou dan met recht kunnen denken dat God Europa nu verder aan zichzelf overlaat. We zien toch dat het Evangelie in deze tijd vooral vrucht draagt in andere delen van de wereld? De christelijke kerk groeit het hardst in Latijns-Amerika, een groot deel van Afrika (vooral ten zuiden van de Sahara), en delen van Azië (ik laat de vraag rusten of al deze groei wel zo positief is gezien de enorme invloed van het welvaartsevangelie).
Nieuwe genade
Betekent dit dat God Europa echt heeft opgegeven? Dat zou heel begrijpelijk zijn als we zien hoe we dat wat God ons in de geschiedenis heeft gegeven, hebben verkwanseld. Kunnen wij opnieuw Gods genadige ingrijpen verwachten? Is er nog hoop voor ons werelddeel?
Tot onze verbazing en verwondering kunnen we zeggen dat het antwoord op deze vragen ‘ja’ mag zijn. Zuiver numeriek gezien is er nog geen sprake van een grote ommekeer. Het is nog de tijd van kleine dingen. Er zijn echter wel opmerkelijke tekenen van zegen door het Evangelie en van nieuw geestelijk leven en groei. We zien dat op plaatsen waar we niet veel over horen en (wellicht daarom) ook niet veel van verwachten. Extra opmerkelijk is dat het daarbij gaat over de (her)ontdekking van het Evangelie bewust opgevat in duidelijk gereformeerde zin. Laat ik een aantal opmerkelijke ontwikkelingen noemen.
Samenwerking
In de Franstalige wereld ontstaan er veel nieuwe, nu vaak nog kleine gemeenten. Opleidingsinstituten zoals de universiteit in Aix-en-Provence, maar ook het Institut Biblique de Genève spelen hierin een rol. In laatstgenoemd instituut bereiden zich zo’n zeventig jonge mensen voor op het ondersteunen en stichten van gemeenten, terwijl er nog eens ongeveer negentig jonge mensen dit onderwijs op afstand volgen. De conferenties van Evangile-21, de Franstalige tak van The Gospel Coalition (TGC), trekken honderden mensen, onder wie vele (jonge) voorgangers. Hetzelfde geldt voor jongerenconferenties en bijeenkomsten voor vrouwen.
In landen als Italië, Spanje en Portugal ontstaat er steeds meer samenwerking tussen een groeiende groep voorgangers die elkaar vinden op basis van het Evangelie en de gereformeerde leer, ondanks allerlei secundaire verschillen.
Iets dergelijks vindt plaats in Oost-Europa in landen zoals Polen en Slowakije. Recent is een begin gemaakt met eenzelfde ontwikkeling in Noord-Europa. In Kopenhagen kwamen zestig mensen, voornamelijk voorgangers uit Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en IJsland, bijeen om verdere samenwerking te bespreken.
De Duitse organisatie Evangelium-21 is inmiddels al een aantal jaren actief met conferenties (nationaal en regionaal), het onderhouden van een grote website en het uitgeven van bijbelgetrouwe Evangeliecentrische en gereformeerde literatuur. Een aantal Nederlanders heeft daar al met dankbaarheid kennis van genomen en in geparticipeerd.
Op de Balkan
Het meest opvallend zijn wellicht de ontwikkelingen in Zuidoost-Europa en met name op de Balkan. Dit deel van Europa is bij ons bekend als vakantiebestemming. Tegelijk kennen we dit gebied vooral als een verzameling van landen die het voortdurend met elkaar aan de stok hebben en ook na de Balkanoorlog nog steeds politiek diep verdeeld zijn. Door incidentele en individuele contacten weten we wel van het bestaan van kerken en gemeenten in dit deel van Europa. Er blijkt echter meer te zijn dan we zouden denken.
Het volgende getuigenis uit Bosnië-Hercegovina spreekt boekdelen: ‘Uit een dorp kwam een opmerkelijk verhaal, een verhaal waarvan alleen God de Auteur kan zijn. Recent werden drie vrouwen gedoopt in een kerk in Mostar. Het waren moslimvrouwen. Tien jaar eerder waren zij begonnen elkaar in het geheim elke week te ontmoeten om samen de Bijbel te lezen op het internet. Na verloop van tijd raakten ze aangetrokken tot de persoon van Jezus Christus. Hevig verlangend om meer over Hem te weten te komen, verzamelden ze de moed om van hun bergdorp, waar geen kerk was, naar de stad Mostar te rijden, vijfenveertig minuten verderop. Daar zochten zij naar een voorganger, van wie gezegd werd dat hij Jezus kende. Toen ze hem vonden, stelden ze hem vragen en hij vertelde hen over Jezus. Ze reageerden enthousiast: ‘Hij is Degene Die we willen ontmoeten!’ Vandaag behoren zij bij Christus. In een land waar minder dan 0,2 procent de Heere persoonlijk kent, is God aan het werk.’
Atheïstisch land
Mensen komen tot geloof, gemeenten worden gesticht, voorgangers vinden elkaar op basis van het Evangelie van Jezus Christus zelfs over landsgrenzen heen. Zij geven aan dat het Evangelie hen verbindt, ondanks dat de politiek verdeelt. Heel bijzonder zijn de ontwikkelingen in Albanië. Ten tijde van het communistische bewind verklaarde de toenmalige dictator Enver Hoxha dat zijn land het eerste atheïstische land ter wereld was. Op dit moment zijn er duizenden eerstegeneratiechristenen. Wat de meeste indruk maakt, is hun verlangen om theologisch te groeien en het goede nieuws van Christus aan hun naasten te brengen. De Heere doet een werk in de Albaneessprekende landen van Zuidoost-Europa dat misschien niet meer is gezien sinds de vroegste dagen van het christendom. Om deze opmerkelijke beweging te ondersteunen, heeft TGC een nieuwe internationale website gelanceerd (Shqip). Deze is te bereiken via thegospelcoalition.org, met links naar de websites van TGC in diverse landen/delen van de wereld.
Een conferentie met dr. D.A. Carson als hoofdspreker in Osijek in Kroatië trok vorig jaar 150 voorgangers en gemeenteleden uit Kroatië zelf en andere Balkanlanden. The Gospel Coalition, die werkt op basis van het orthodox gereformeerd verstaan van het Evangelie, wil deze ontwikkelingen in Europa ondersteunen door de onderlinge contacten te stimuleren ter bemoediging. Het doel is dat kerken en voorgangers het Evangelie van Jezus Christus centraal stellen. Het is de stellige overtuiging dat TGC dit niet zelf bewerkt, maar hierin slechts probeert te volgen wat God doet in Europa.
Niet opgegeven
Het bovenstaande geeft een beeld van zegenrijke nieuwe ontwikkelingen. Het gaat nu nog om een klein begin. Tegelijk zijn het opmerkelijke ontwikkelingen die we wellicht niet meer voor mogelijk hadden gehouden. We mogen met dankbaarheid en verwondering constateren dat God ons werelddeel kennelijk nog niet heeft opgegeven. Dit bevestigt dat God doorgaat met Zijn werk, zoals het laatste woord in het boek Handelingen zegt: ‘onverhinderd!’ Laten we blijven bidden en werken voor de voortgang van het Evangelie tot eer van onze Heere Jezus Christus.