blog

Geref. Bond ook aan de VU

De overstap van dr. H. van den Belt naar de Vrije Universiteit is opvallend. Opnieuw wordt duidelijk dat het theologisch onderwijs zo in beweging is dat niets ons nog verrast.

Kerkenraad en gemeente mogen ondertussen hartelijk betrokken blijven bij de opleiding van een nieuwe lichting predikanten. 

Als een jonge man op de kansel staat die de gemeente niet eerder ontmoette, zullen in de hervormde context niet veel gemeenteleden nadenken over de opleiding van deze aanstaande dominee. Hoe en waar wordt een geroepen dienstknecht tot een Schriftgeleerde?

In de Christelijke Gereformeerde Kerken (met hun universiteit in Apeldoorn), de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken (met hun universiteit in Kampen) en de Gereformeerde Gemeenten (met hun Theologische School in Rotterdam) is er een nauwe band tussen kerk en opleiding. Het werk van hun docenten is verankerd in het geheel van het kerkgenootschap. Voor de (gereformeerde beweging in de) Protestantse Kerk is de context heel anders. 

Secularisatie

Vanzelfsprekend is het niet dat er in ons land door de overheid gefinancierde plekken blijven waar toekomstige werkers in Gods Koninkrijk academisch én confessioneel terzake opgeleid worden. Betrekkelijk vroeg al was de secularisatie in Nederland merkbaar aan (het aantal van) de theologische opleidingen. Het is nog niet lang geleden dat dr. A. de Reuver en dr. W. Verboom op overzichtelijke wijze onze docenten waren, in Utrecht en Leiden. Na hun emeritaat in 2007 en 2006 is er zoveel gewijzigd dat we elk automatisme voorbij zijn én dankbaar notie nemen van elke benoeming van een universitair docent die in zijn onderwijs Gods Woord als de stem van de levende God aanvaardt.

– Na het vertrek van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in 2012 uit Leiden ‘pasten nauwe banden met een kerkgenootschap of een vereniging als de Gereformeerde Bond minder bij de nieuwe koers van het Leidse Instituut voor Religiestudies’. De tien jaren dat W. Verboom en G. van den Brink hier namens de Gereformeerde Bond hoogleraar waren, kwamen abrupt ten einde.

– Na 97 jaar (!) een leerstoel in Utrecht gehad te hebben, verplaatste de Gereformeerde Bond deze in 2012 naar Groningen, een plek die de voorbije jaren bezet werd door dr. H. van den Belt.

– Vanouds waren de bijzondere leerstoelen van de Gereformeerde Bond bewust gelinkt aan de staatsfaculteit, niet aan het kerkelijke deel van de opleiding. Op deze wijze werd beoogd aanwezig te zijn in het publieke debat. Een bijzondere leerstoel aan de PThU is daarom eigenlijk een vreemde figuur, omdat de Gereformeerde Bond tot de Protestantse Kerk behoort en onze synode docenten moet benoemen die de grondslag van de kerk onderschrijven.

Dit blijft voor ons een aandachtspunt in het contact met de PThU. Het spreekt immers vanzelf dat de synode oog heeft voor bekwame theologen uit de kring van de Gereformeerde Bond, als beweging die voluit participeert in het geheel van de Protestantse Kerk. Ondertussen werkte dr. J. Hoek tien jaar als hoogleraar aan de PThU-vestiging in Kampen en Groningen en is dr. W.H.Th. Moehn bijna drie jaar aan de Amsterdamse vestiging verbonden. 

*** 

Dogmatiek

Op 1 oktober jl. ging prof. dr. C. van der Kooi aan de Vrije Universiteit met emeritaat als hoogleraar Systematische Theologie, ook wel Dogmatiek genoemd. Een jaar eerder was de universitair docent Dogmatiek dr. Maarten Wisse al van de VU overgestapt naar de PThU. De faculteit ‘Religie en Theologie’ (zoals ze sinds 1 mei heet) ging ondanks beperkte financiën op zoek naar ‘een krachtige invulling’ van de vacature-Van der Kooi, omdat ‘de gereformeerde theologie wereldwijd een invloedrijke traditie blijft’ en de VU zich als een broedplaats van die traditie ziet.

In prof. H. van den Belt zag de VU iemand die vertrouwd is met het veld van het (neo)calvi­nisme en deze traditie op eigen wijze inhoudelijk kan duiden en voortzetten. In de loop van dit jaar is de VU daarom met hem en de Gereformeerde Bond in gesprek gegaan over een mogelijke benoeming in de vacature-Van der Kooi. Zelf hadden we het initiatief hiertoe nooit genomen, omdat dr. Van den Belt kortgeleden aan zijn tweede vijfjarige periode in Groningen begonnen was. 

Promotie…

Nu onlangs de benoeming van prof. Van den Belt publiek geworden is, zijn we dankbaar voor onze hoogleraar dat hij een promotie naar een reguliere hoogleraarspost maakte. Promotie – in het Koninkrijk van God is dit wellicht een lastig woord, maar qua onderzoek kan hij zich daar verder ontwikkelen. Qua onderwijs kan hij na de historische insteek in Utrecht en Groningen nu een sleutelpositie innemen bij de overdracht en doordenking van de geloofsleer vanuit de gereformeerde theologie – onder Gods zegen.

Afgesproken is dat de Gereformeerde Bond de komende jaren voor de helft van het salaris van prof. Van den Belt zal zorgen, wat betekent dat er sprake is van een zogenoemd ‘gesponsord ordinariaat’. Vanwege onze vereniging zullen dr. M. van Campen en ondergetekende deel blijven uitmaken van het curatorium van de nieuwe Amsterdamse hoogleraar. 

Groningen

Na het emeritaat van prof. Hoek in 2015 verlaat nu ook prof. Van den Belt het noorden. Zeven jaar heeft laatstgenoemde vanuit zijn gereformeerde overtuiging in het geheel van de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) volledig geparticipeerd. Op veel goede dingen mogen we terugzien – ‘uw inspanning niet tevergeefs in de Heere’ (1 Kor.15). Onze loyaliteit naar de RUG blijft gezien de goede relatie van die jaren geheel intact.

Met de Groningse decaan prof. M. Popovic is afgesproken dat onze leerstoel gecontinueerd wordt. In de komende periode zullen hierover verder gesprekken gevoerd worden, waarbij het voor de hand ligt om opnieuw te zoeken naar een academicus die vanuit een historische benadering actief is op het terrein van het gereformeerd protestantisme.

PThU

De Amsterdamse benoeming van prof. Van den Belt betekent dat de Gereformeerde Bond nu twee docenten in de hoofdstad heeft. Immers, aan de vestiging van de PThU werkt sinds drie jaar prof. dr. W.H.Th. Moehn, wiens arbeid door de rector van de PThU dezer dagen nog als ‘een grote aanwinst’ getypeerd werd.

Vanuit het perspectief van de Gereformeerde Bond zou het een zegen zijn als de hoogleraren Van den Belt en Moehn op vruchtbare wijze kunnen samenwerken, om de theologiestudent in de bachelor en de master samen met de andere docenten te vormen tot een gereformeerd theoloog. Het is overbodig te verwoorden dat de (zondagse) voorbede van de gemeenten hiertoe van blijvend belang is. Die voorbede geldt de studenten, die is voor de docenten evenzeer nodig. Ook in de academische theologie geldt immers het woord van Paulus dat valse redeneringen afgebroken moeten worden ‘en elke hoogte die zich verheft tegen de kennis van God’, opdat elke gedachte gebracht wordt tot de gehoorzaamheid aan Christus. (2 Kor. 10) 

Doctorsambt

Zij die in de kerk het ambt van doctor bekleden – Calvijn sprak in dit verband van een vierde ambt –, mogen als dienaars van het Woord aan de gemeenten verbonden blijven. Dat geldt bij voorbeeld ook dr. T.T.J. Pleizier, docent aan de Groningse vestiging van de PThU. Iedere docent mag op zijn vakgebied de rijkdom van de gereformeerde traditie ontsluiten, die toepassen ten aanzien van de vragen waarvoor de kerk zich vandaag gesteld weet.

Ervaren we ook vandaag dat de nood van de kerk de nood van de prediking is? Dal zal zeker zo zijn als Christus in Zijn heerlijkheid en noodzakelijkheid niet verkondigd wordt. Zondaren komen tot de Middelaar waar het Woord levend en krachtig is, onder de bediening van de verzoening. De prediking van dat Evangelie is de kerk als een schat toebetrouwd, die zij als zodanig mag waarderen.

Kerkjes in de kerk

Daarmee is gezegd dat de dingen in de kerk van Christus nauw samenhangen: het leven van de kerk en het geestelijke leven binnen de kerk is direct gerelateerd aan de prediking van het Woord. En de prediking van het Woord hangt ten zeerste samen met de wijze waarop de aanstaande dienaren onderwezen en gevormd worden. En de cirkel is rond als we er de geloofsopvoeding in de gezinnen bij betrekken, kerkjes in de kerk, oefenplaatsen voor het leven met God, waaruit de toekomstige predikanten voortkomen, veelal gevormd door biddende moeders.

Zo raakt een benoeming aan de Vrije Universiteit uiteindelijk ons gebedsleven, het verlangen naar werkers in de wijngaard, de arbeid in de gemeente én de komst van het Koninkrijk van God.

P.J. Vergunst