blog

Gereformeerde Bond kiest ‘Van harte gereformeerd’ als jaarthema

Op school hoorden we in de les kerkgeschiedenis dat 1517 een bijzonder jaar was. Het werken van God in het leven van Luther kreeg een ongekende reikwijdte, beïnvloedde kerk en samenleving in West-Europa voorgoed. En nu is 2017 begonnen. Hoe kan het anders dan dat het jaarthema van de Gereformeerde Bond hieraan gelinkt is?

Maarten Luther, 95 stellingen aan de slotkapel van Wittenberg, de Institutie van Calvijn, de Reformatie van de zestiende eeuw, zelfs de brandstapels – dat weten we met elkaar toch goed? Dat kan een reactie zijn, en wie met hoofd en hart weet waar het in de Reformatie om ging, die is inderdaad te feliciteren. Reëler lijkt me de veronderstelling dat behalve wat bekende namen bij heel velen in de christelijke gemeente niet bekend is waarvoor Luther, Calvijn én velen met hen álles over hadden.

Leven op het spel

In 1521 werd Luther vogelvrijverklaard: geëxcommuniceerd door de paus en in de ban gedaan door keizer Karel V. Ongestraft kon hij van het leven beroofd worden. En ondertussen zong Maarten over zijn toevlucht bij God:

Gods Woord houdt stand in eeuwigheid
en zal geen duimbreed wijken.
Beef, satan! Hij, die ons geleidt,
zal u de vaan doen strijken!
Delf vrouw en kind’ren ’t graf,
neem goed en bloed ons af,
het brengt u geen gewin:
wij gaan ten hemel in
en erven koninkrijken!

Als je dit zingt, dan staat er beslist iets op het spel, dan breng je iets in waar blijkbaar zelfs je leven mee gemoeid mag zijn. Jawel, de theologie van de Reformatie bracht geen nuance aan in het gangbare denken van de zestiende-eeuwse kerk, maar reikte tot in de kern.

Bij Calvijn was het niet anders. Als hij in 1549 naast het sterfbed van zijn vrouw zit, spreekt hij over het eeuwige leven en doet hij voorbede. ‘Helder van geest hoorde zij het gebed en gaf ze acht op de leer.’ Het belijden van de Reformatie, daar kun je blijkbaar mee sterven.

Gereformeerd

En daarom, 2017 geeft ons een kans om de betekenis van 1517 voor onze tijd te benoemen, te stimuleren dat een nieuwe generatie de inhoud van het reformatorische belijden ontdekken mag. Wie de naam ‘Gereformeerde Bond’ draagt, heeft de gelegenheid opnieuw te benoemen wat zijn missie in de kerk is, waarom ons voorgeslacht in de context van de Hervormde Kerk de hartelijke verbondenheid aan de gereformeerde belijdenis cruciaal achtte. Waar het onze missie is om te bevorderen dat de Protestantse Kerk in Nederland zich gebonden weet aan de gereformeerde belijdenis, zijn we ook voor ons eigen werk een bijzonder jaar ingetreden.

Gerechtvaardigd

Hebben wij wat Maarten Luther ontdekte, inmiddels achter ons gelaten? Hebben we zijn vreugdevolle ontdekking van het Evangelie onder de knie? Hierop ‘ja zeggen’ zou van hoogmoed getuigen. In zijn intensieve omgang met de Bijbel leerde Luther – beter: ging zijn oog ervoor open – dat geen mens zich voor God rechtvaardig kan maken. ‘Wij dan, gerechtvaardigd uit het geloof, hebben vrede bij God door onze Heere Jezus Christus.’

Teksten als deze vormen het ritme van de Romeinenbrief en raakten Luther tot in zijn diepste bestaan. Dr. Herman Selderhuis zegt in dit verband dat we in de weg van geloof en van genade komen tot ‘de spanningsvolle balans tussen God gelijk geven in Zijn veroordeling van mij en God prijzen dat Hij mij vrijspreekt van schuld’. En, ‘het systeem van prestatie, waar heel het kerkelijke en maatschappelijke leven op rustte, zou gaandeweg worden vervangen door een levensstijl van genade.’ Het ging hier om niet minder dan om een bijbels zicht op de verhouding tussen God en mens. Is er een thema dat voor de kerk meer actueel is?

Vrijgemaakt

Het is vanwege deze gedachten dat het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond ervoor koos om ‘Van harte gereformeerd. Bevrijdend Evangelie’ tot jaarthema te kiezen. Het gaat om het hart van de reformatorische boodschap, om die van harte bij te vallen. Het gaat om het offer van Christus, dat de weg tot de Vader opent, dat bevrijdt van de slavernij van de zonde. ‘Als u in Mijn woord blijft, bent u werkelijk Mijn discipelen,’ sprak de Heere Jezus, ‘en u zult de waarheid kennen, en de waarheid zal u vrijmaken.’ (Joh. 8:31-32)

Wie door de Zoon vrijgemaakt is, onderschrift wat het hart van de Reformatie is, zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus, namelijk dat je het eigendom zijn mag van je getrouwe Zaligmaker, Die volkomen betaalde met Zijn kostbaar bloed, Die mij verlost heeft uit de heerschappij van de duivel, Die mij bewaart en Die maakt dat mijn leven een dankoffer voor Hem wordt. Ook omdat de catechismus bestaat uit een behandeling van het Onze Vader, de Tien Geboden en de Apostolische Geloofsbelijdenis, is ‘het direct-bijbelse gehalte’ (een uitdrukking van dr. C. Graafland) hoog te noemen.

Meer dan omzien

Juist waar we zien dat de Reformatie de waarachtige verhouding tussen God en mens benoemde, waar ze vanuit die kern een brede waaier aan betekenisvolle thema’s aan de orde stelde én waar ze het volk wilde bereiken met het Evangelie, betekent 1517-2017 voor ons veel meer dan dankbaar omzien, wellicht met gevoelens van nostalgie. Nee, wat Luther en Calvijn in de mist van het rooms-katholieke klimaat ontdekt hebben, kan ook vandaag toegepast worden.

Hoe gaat een thema als de rechtvaardiging van de goddeloze oplichten als we dat anno 2017 in de kerk verkondigen? Raken we geïrriteerd door de veroordeling vanwege onze verdorvenheid of ervaren we in die werkelijkheid de bevrijdende kracht van het Evangelie, dat het accent laat vallen op het heil dat buiten ons ligt? Gereformeerd zijn is geen verbijzondering of versmalling van de breedte en diepte van Gods openbaring, maar is immers een steeds teruggeroepen worden naar de Heere en Zijn Woord?

Prediking

Steeds opnieuw ge-re-formeerd worden, opnieuw gevormd – het betekent niet minder dan dat we de grote vragen van onze tijd en de kleine kwesties in ons leven bezien in het licht van het Woord. Reformatie was voor Calvijn daarom vooral prediking van het Evangelie, hoofdstuk na hoofdstuk. Waar de geopenbaarde wil van God tot ons klinkt, kan het niet anders of we worden in ons leven opgeschrikt, gestoord in eigen overtuiging en keuzes. Niets minder dan onze wil moet omgebogen worden.

In die prediking is de rechtvaardiging van de goddeloze centraal thema, ook in een prestatiecultuur als de onze, in een tijd van oeverloze zelfontplooiing, van het werken aan je persoonlijke ontwikkelingsplan en de doelen die de werkgever voor jouw wekelijkse 36 uur formuleert. Als we doordenken over de slavernij vanwege de afgod economie, ontdekken we het bevrijdende van het Evangelie. Aanvaarding door God gaat niet zonder de belijdenis van onze schuld, maar is wel onvoorwaardelijk.

Sterven

Toen Luther ging sterven, schreef hij aan Käthe, zijn vrouw: ‘Maak je geen zorgen. Ik heb iemand die beter kan zorgen dan jij en alle engelen bij elkaar. Hij ligt in een kribje, zit tevens aan de rechterhand van God, de almachtige Vader. Maak je geen zorgen, amen.’ Over Hém moet het gaan, Die in de Reformatie ingreep in de chaos van de kerk, in de angst van het volk. Als de Heere acteert, is dat bevrijdend.