Grote wereldproblemen
De Great Reset had al geen gebrek aan aandacht, maar dankzij een preek van dr. P.J. Visser over Openbaring 13 is deze onder christenen helemaal voluit in de belangstelling komen te staan. Het is een bron van controverse en onrust. Waar gaat dit allemaal over en hoe moeten we ertegen aankijken?
Er is veel verwarring over de Great Reset en het valt niet mee om te onderscheiden welke informatie betrouwbaar is en welke niet. In twee artikelen doe ik een poging om enige helderheid te scheppen en een weg te wijzen.
Autonomie opgeven
De Great Reset is een idee dat ontwikkeld is door Klaus Schwab, directeur van het World Economic Forum (WEF). Hij introduceerde het in zijn boek COVID-19: The Great Reset, dat verscheen op 9 juli 2020 toen de covid-crisis nog maar een paar maanden oud was. Het WEF werd in 1971 in Zwitserland opgericht. De organisatie belegt jaarlijks een conferentie in Davos, waar leidende figuren uit het bedrijfsleven, de politiek en journalisten discussiëren over de grote wereldproblemen. Bevoegdheden heeft het WEF niet, maar als opiniemaker heeft het wel invloed. Dat blijkt alleen al over de ophef die ontstaan is naar aanleiding van het boek over de Great Reset. Great Reset betekent letterlijk: grote, nieuwe instelling. We kennen het woord ‘reset’ wel. Als een tablet of computer vastloopt, kun je die ‘resetten’ en dan wordt alles opnieuw ingesteld. Een dergelijke reset, maar dan een maatschappelijke, is volgens Schwab nodig, omdat de manier waarop landen nu proberen wereldproblemen op te lossen, ernstig tekortschiet. Er ligt volgens hem te veel bevoegdheid bij afzonderlijke landen, waardoor het bijna onmogelijk is tot een gemeenschappelijke aanpak te komen. Een voorbeeld daarvan is de aanpak van het klimaatprobleem. Elk land beslist afzonderlijk hoe het daarmee omgaat. Dat betekent dat het ene land veel doet en het andere weinig, waardoor er in de praktijk te weinig bereikt wordt.
De enige oplossing is, volgens Schwab, om bevoegdheden naar een hoger, internationaal niveau te tillen. Dat vraagt dat landen een deel van hun autonomie opgeven ter wille van een efficiëntere aanpak van die problemen die alleen op mondiaal niveau opgelost kunnen worden.
Critici
De activiteiten van het WEF roepen zeer tegengestelde reacties op. Veel bedrijven zien het als een ideaal platform om hun belangen te bevorderen. Dat is meteen ook de kritiek die uitgeoefend wordt. Vooral anti-globalisten (of zoals ze zichzelf bij voorkeur noemen: anders-globalisten) vinden het een organisatie die helemaal niet zo ideëel is als ze vaak suggereert, maar gewoon een industriële belangenorganisatie. Het is volgens hen ook maar de vraag hoe democratisch het eigenlijk toegaat in het WEF. Bij de conferenties zijn wel een paar duizend mensen aanwezig, maar de leiding houdt de touwtjes goed in handen, zo menen de critici.
De verontrusting in christelijke hoek sluit hier ten dele bij aan. De zorg om machtsconcentratie wordt ook onder christenen beleefd, maar met een extra dimensie. Op grond van onder meer het boek Openbaring zien christenen deze concentratie als iets wat door de satan bewerkt wordt om Gods Koninkrijk af te breken en de mensheid naar de ondergang te helpen. De beelden uit Openbaring krijgen dan een heel concrete invulling: de coronapas met QR-code moeten we bijvoorbeeld zien als het teken van het beest, waardoor christenen uitgesloten kunnen worden van maatschappelijke betrokkenheid. Er zijn onder christenen dan ook nogal wat aanhangers van complottheorieën, die achter de ontwikkelingen een duivels plan zien, waarbij mensen ingeschakeld worden.
Consumptiebehoeften
Wat hebben we hiervan te denken? Is de zorg om de Great Reset terecht? Is ze terecht op de manier waarop ze nu voorgesteld wordt? Of is het allemaal overdreven en moeten we ons niet gek laten maken? Omdat de hele discussie met nogal wat emotie gepaard gaat, is het nog niet zo gemakkelijk om die vragen nuchter te beantwoorden zonder dat er nieuwe, felle reacties ontstaan. Nu mogen emoties zeker meewegen in onze overwegingen, maar het is ook goed om de argumenten op een rijtje te hebben. Laten we kijken wat die argumenten kunnen zijn. Om te beginnen is het goed te erkennen dat er in onze tijd problemen zijn die het meest effectief op mondiaal niveau kunnen worden aangepakt, omdat ze van mondiaal karakter zijn. Een pandemie is geen lokaal probleem en evenmin is de opwarming van de aarde dat. Lokale oplossingen kunnen wel bijdragen aan een totale oplossing, maar zeer ten dele. De wereld is een dorp geworden, wordt wel eens gezegd. Dat is onmiskenbaar het geval. De covid-pandemie is niet het minst ontstaan, omdat wij heel de wereld over reizen en het virus met ons meenamen. Dat ontslaat ons overigens niet van de plicht om – waar we kunnen – in het klein bij te dragen aan de oplossing door ons gedrag aan te passen. De enorme energiehonger van onze tijd, die het klimaatprobleem aanwakkert, heeft alles te maken met onze consumptiebehoeften en die hebben uiteindelijk alles te maken met ons gedrag. Tegelijk laten we ons individuele gedrag vaak bepalen door wat ‘iedereen’ wil en doet. Daarom worden de problemen toch ook op hoger ‘niveau’ veroorzaakt.
Risico’s
Het is dus begrijpelijk dat velen de enige uitweg zien in een mondiale aanpak van de problemen. Dat wordt dan al snel verbonden met de gedachte dat er een beslissingsbevoegde autoriteit op dat mondiale niveau moet komen, die moet voorkomen dat de aanpak van de problemen verzandt in losse maat-regelen op nationaal niveau of nog lager. Machtsconcentratie brengt echter altijd grote risico’s met zich mee. Niet zozeer omdat landen dan hun autonomie moeten opgeven. Dat gebeurt op lager niveau ook. Ik kan wel beweren dat ik niet hoef te gehoorzamen aan de Nederlandse overheid, omdat zij mij in mijn autonomie beknot, maar daar kom ik niet mee weg. Autonomie van de mens is eerder iets waar een christen beducht voor is dan dat hij daar een voorstander van is.
Alert
Wel is belangrijk aan wie wij gehoorzaamheid verschuldigd zijn. Als dat een overheid is die niet het goede voor heeft of die beslissingen neemt die tegen Gods geboden ingaan, kan het geboden zijn om ongehoorzaam te zijn. Zeker in een god-loze tijd kan het gemakkelijk gebeuren dat overheden niet in lijn met Gods geboden handelen.
Bovendien zit er vaak een sterk maakbaarheidsdenken achter het streven naar meer bevoegdheden. Dat moet ons als christenen aanscherpen om alert te zijn en ervoor te waarschuwen. Machtsconcentratie komt ook voor bij grote bedrijven die veel maatschappelijke invloed hebben, zoals Google en Meta (Facebook). Dan speelt niet zozeer macht als motief, maar stoffelijk gewin. Dat kan net zo gevaarlijk zijn.