Het ene huis
Het is goed om het jaarthema van de Gereformeerde Bond (‘Ik zie naar je om’) ook toe te passen op ons kerk-zijn.
Het woord van Christus uit Johannes 14 (‘In het huis van Mijn Vader zijn veel woningen’) is door theologen ook wel toegepast op het denken over de kerk. Geen kamer kan zonder huis, terwijl elk huis verschillende kamers bevat. Zo maakt een gemeente of kerk principieel altijd deel uit van een groter geheel. Daarbij gaat het niet om een ‘hotelkerk’ – ieder zijn eigen kamer en aardig tegen elkaar zijn op de gang – maar om het ene huis van de Vader. Hij bindt allen samen en tegelijk is er ruimte voor heel diverse bewoners.
In de leer over de kerk zeggen we dan: de kerk is katholiek. Dit woord valt direct in het eerste artikel van de kerkorde, waar de kerk wordt omschreven als ‘overeenkomstig haar belijden gestalte van de ene heilige apostolische en katholieke of algemene christelijke Kerk’. De Protestantse Kerk in Nederland valt dus niet samen met de kerk van Christus, maar is als gestalte van de kerk van Christus deel van de kerk van alle plaatsen en tijden.
Dat de kerk van alle tijden is, is een duizelingwekkende gedachte. We staan in een lange traditie van onze ouders, grootouders, mensen uit de tijd van de Reformatie, de Middeleeuwen, de eerste eeuwen en Israël. En we maken deel uit van een wereldwijde gemeenschap. Als je op zondag deelneemt aan de liturgie, kun je je eraan optrekken dat op datzelfde moment overal op aarde mensen de lofzang gaande houden, het geloof belijden, bidden. Dit wereldwijde perspectief behoedt de kerk voor provincialisme en sektarisme. Alleen samen met alle heiligen zullen we de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte kunnen begrijpen, ja de liefde van Christus kennen die de kennis te boven gaat (Ef. 3:18-19).
Nu is het opvallend dat het woord katholiek of katholiciteit in het vervolg van de kerkorde niet meer genoemd wordt. In de structuur van onze kerk ligt een sterke nadruk op de zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente. Deze lijn lijkt dominanter te worden. Het besef alleen samen met andere gemeenten kerk te kunnen zijn, neemt af. Het zou daarom goed zijn om het jaarthema van de Gereformeerde Bond –
‘Ik zie naar je om’ – ook toe te passen op ons kerk-zijn. Laat het niet zo zijn dat we, behorend tot één kerk, op plaatselijk niveau langs elkaar heenleven. Laat het niet zo zijn dat wijkgemeenten die soms qua identiteit dicht bij elkaar liggen, elkaar de maat nemen. Zoek het gesprek met elkaar. En zeker – dat kan soms schuren en pijn doen. De diversiteit in onze kerk is groot en zorgt soms ook voor vervreemding. Maar laten we elkaar niet uit de weg gaan en werkelijk het geding om de waarheid voeren. Het gesprek over de gekruisigde en opgestane Christus.
Katholiciteit betekent ook kijken over eigen kerkmuren heen. Als Protestantse Kerk participeren we van harte in allerlei oecumenische verbanden. In ons land denk ik aan de Raad van Kerken, aan de beweging van de Nationale Synode. In het vijfkerkenoverleg (onder andere NGK, GKv, CGK) trof mij de laatste keer hoezeer er een diepe geloofsverbondenheid is.
Tegelijkertijd is er als het gaat over kerkelijke samenwerking veel ongelijktijdigheid. Tijdens de laatste vergadering van de generale synode hebben we gebeden voor de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken en de spanningen die in dit kerkverband leven.
Ik zou u willen oproepen om ook in dit gesprek over kerkmuren heen te participeren. Veel te lang zijn we als christenen en als geloofsgemeenschappen voor elkaar onder de radar gebleven. Kennen we elkaar echt? Werken we samen waar mogelijk of zien we elkaar als concurrenten? Het is hoog tijd om elkaar de hand te reiken en samen te zoeken hoe we lokaal gestalte kunnen geven aan onze gezamenlijke roeping.
Ten slotte. Namens het moderamen van de generale synode wil ik mijn grote dank uitspreken voor het vele werk ten dienste van de kerk dat vanuit de kring van de Gereformeerde Bond wordt gedaan. Ik bid u allen op de plaats waar God u roept genade, volharding en wijsheid toe. Tegelijkertijd wil ik vragen om uw voortdurende gebed voor het bovenplaatselijke kerkenwerk van classis en synode.