Het gaat om de hele kosmos
Dr. A. Goedvree uit Hoevelaken schreef een boek over de wedergeboorte, de geestelijke vernieuwing van een mens. Hij richt zich op het grondvlak van de kerk, waarbij het studieuze en het pastorale samen optrekken.
Een nieuwe geboorte. Actuele bezinning op de wedergeboorte biedt een theologie van de wedergeboorte met de intentie het bijbelse spreken en het gereformeerde belijden over de wedergeboorte te vertalen naar de actualiteit van de kerk en de cultuur van de 21e eeuw. Tegelijk is het geen wedergeboortetheologie.
Het bijbelse spreken vindt dr. Goedvree beweeglijker en gevarieerder dan de gangbare visie binnen de gereformeerde theologie. Hij komt tot de conclusie dat de mens van bovenaf opnieuw geboren wordt, maar dat we geen gedetailleerde beschrijving hebben van de interventie van Gods Geest in het hart van de mens.
Calvijn, Heidelberger, Dordt
Het boek beschrijft de ontwikkeling van de theologie van de wedergeboorte. Voor de Vroege Kerk staat de vernieuwing door de Geest in nauw verband met de kerk en de heilige doop. Thomas van Aquino, een vertegenwoordiger van de scholastiek uit de late Middeleeuwen, ziet de wedergeboorte als vernieuwing van de aanleg van de vermogens, waardoor kennen en willen veranderd wordt.
Calvijn vat de wedergeboorte op als een levenslang proces van vernieuwing naar het beeld van Christus. Ook leert hij een wedergeboorte als verborgen vernieuwing van de mens om tot geloof en bekering te komen.
In de Heidelbergse Catechismus gaat het ten diepste om een wedergeboorte waardoor wij het beeld van Christus gelijkvormig worden. In zondag 26 en 27 komt de heilige doop ter sprake. De Heidelbergse Catechismus verbindt hier Christus’ offer tot vergeving en het werk van de Heilige Geest tot vernieuwing met elkaar. De Nederlandse Geloofsbelijdenis toont invloed van Calvijn. Wedergeboorte is voor De Brès en Calvijn een begrip dat betrekking heeft op de heiliging van het leven. Terwijl de reformatoren voorzichtige bewoordingen over de innerlijke vernieuwing gebruiken, zijn de Dordtse Leerregels meer stellig en gesystematiseerd. Na Dordt geven scholastici met hun beschrijvingen een model hoe een mens wedergeboren moet worden en welke ervaringen zich daarbij voordoen. Kohlbrugge corrigeert zijn tijdgenoten door de wedergeboorte niet te verzelfstandigen. Bij hem gaat het om Christus en het geloof in Hem. Wie in Christus gelooft, is wedergeboren en heeft deel aan Zijn weldaden.
Kuyper, Bavinck, Kersten
Volgens Abraham Kuyper moeten gedoopte kinderen niet alleen als wedergeboren beschouwd worden, maar moet de doop zelfs bediend worden op grond van de veronderstelde wedergeboorte van de kinderen van het verbond. Zijn visie is omstreden. Er is een zwakke samenhang tussen Woord en Geest. Herman Bavinck beschouwt zich als een geestverwant van Kuyper als het gaat om de ontmoeting tussen de gereformeerde theologie en de moderne tijd. Kerkelijke spanningen en pastorale vragen hebben hem ertoe aangezet uitvoerig op het onderwerp wedergeboorte in te gaan. Hij zoekt steeds het evenwicht op tussen verkiezing en verbond, Woord en Geest, de verantwoordelijkheid van de mens ten aanzien van de roeping en Gods werk in de wedergeboorte en de relatie tussen wedergeboorte enerzijds en geloof en bekering anderzijds.
G.H. Kersten wees Kuypers gedachte van de veronderstelde wedergeboorte pertinent af. Hij legt in de praktijk van de prediking het accent op de beleving van de wedergeboorte. In de theologie van Van Ruler neemt de wedergeboorte een belangrijke plaats in. Hij zoekt steeds naar een balans tussen de objectiviteit van Gods heil in Christus en de gelovige ervaring van het subject. Van Ruler spreekt steeds met twee woorden. Juist deze beweeglijkheid laat iets zien van het allesomvattende van de wedergeboorte.
Fijnmazig
Uit het boek van ds. Goedvree blijkt dat er door de tijd heen verschuivingen hebben plaatsgevonden. De vernieuwing werd steeds fijnmaziger uitgeplozen. In de 21e eeuw levert het begrip wedergeboorte over het algemeen verwarring en onduidelijkheid op. Maar de kerk heeft altijd beleden dat wanneer de Heilige Geest een mens wederbaart, hij werkelijk en wezenlijk hernieuwd is. Dr. Goedvree stelt een theologie van de wedergeboorte in een trinitarisch perspectief voor.
Het gaat God niet alleen om mijn persoonlijke wedergeboorte. Gods inzet met de wedergeboorte is heel Zijn schepping, want heel de kosmos en heel het aardrijk zal Zijn lof verkondigen.
Knap en toegankelijk
Na jaren van intense studie blijft wedergeboorte voor dr. Goedvree een verborgenheid, een mysterie van de Heilige Geest. Toch slaagde hij erin een toegankelijk boek over de wedergeboorte te schrijven. Wie het leest, merkt dat de auteur goed thuis is in dit onderwerp. Knap vind ik dat steeds een bepaalde theologische visie kernachtig en begrijpelijk wordt weergegeven. Veel waardering heb ik voor zijn vasthoudende, genuanceerde benadering. De rode draad in het boek is: niet de wedergeboorte van de christen, maar het heil van Christus en Zijn Koninkrijk moeten centraal staan.
Dit thema sluit aan bij de rijke, eenvoudige belijdenis van de Reformatie dat God door de Heilige Geest ons leven vernieuwt tot het geloof in Jezus Christus. Wedergeboorte mag niet verzelfstandigd worden tot één allesbepalend moment. Het gaat niet om de beleving van mijn wedergeboorte maar om het uitleven van mijn wedergeboorte. Het initiatief van mijn wedergeboorte is weliswaar verborgen, maar de voortgang van mijn wedergeboorte is wel degelijk zichtbaar. Tegelijk mogen we wedergeboorte niet uit prediking en pastoraat uitfilteren.
Wie kennisneemt van de inspirerende studie van ds. Goedvree, wordt erdoor verrijkt. Ook kan het lezen van het boek een verkeerde aanpak corrigeren en heilzaam zijn voor hen die met de wedergeboorte eenzijdig of selectief omgaan.
N.a.v. Dr. A. Goedvree,
Een nieuwe geboorte. Actuele bezinning op de wedergeboorte
(Artios-reeks), uitg. Groen, Heerenveen; 170 blz.; € 13,99.