Het heilige restant
Zoals na het omhakken een stronk overblijft, zal hun stronk een heilig zaad zijn. Jesaja 6:13bWe komen aan het slot van het visioen. En bij het eind is het nieuwe begin. Wij maken dat begin niet, het is een wonder dat overblijft als alles voorbij is gegaan.
Het visioen van Jesaja begint met de aanbidding door de serafs van de Heere der heerscharen: heilig is Hij, driemaal wordt het herhaald. Heilig is een woord dat eigenlijk alleen op God van toepassing is, Zijn volkomen zuiverheid en de schittering van Zijn majesteit. God is de gans Andere, Zijn wegen zijn heilig en niet na te rekenen. Gods heiligheid is positief: Zijn heilige liefde. Maar ook negatief: Jesaja gaat onderuit als hij in de nabijheid is van Gods verterende heiligheid, Die de zonde en ontrouw niet kan aanzien.
Op je schreden terugkeren
Heilig staat voor afstand, maar dat is niet alles. Gods unieke heiligheid wil zich doen gelden in het gedrag van Zijn volk: Heilig zult u zijn, want Ik, de Heere, uw God, ben heilig (Lev.19). Heilig leven gaat over het vereren van God door de sabbat te houden, maar ook over de omgang met armen en zwakken. Als je op het punt staat een dove te vervloeken of een dagloner zijn loon achter te houden, besef dan dat je nu vlak bij de Heilige bent en keer in ontzag voor Hem op je schreden terug.
Israël deed dat niet in de dagen van Jesaja. Zij gingen naar het heiligdom om te offeren en ze beroofden weduwen en vreemdelingen. Ze dachten dat God automatisch vergeeft als je in het heiligdom offert. Zo werd Gods heiligheid iets abstracts, enkel liturgie, los van het dagelijkse leven. Men ervoer Gods nabijheid daar niet meer en Jesaja moet tegen hen zeggen: Kijk goed, maar je zult niet opmerken wat God bezig is te doen.
Einde
De Heere der heerscharen gaat een einde maken aan alles wat nog wel als heilig gold. De tempel wordt verwoest en Israël wordt weggehaald uit het heilige land. Leegte blijft over. Is er dan nog iets heilig?
Het was een niet-gelovige Europeaan, Václav Havel, die deze vraag stelde. Hij voelde de leegte. Europa is niet hetzelfde als Israël toen, maar ook hier heeft de God van Israël Zijn spoor getrokken. De woorden van apostelen en profeten klinken nog. Kan er een eind aan komen? Gaat de kerk in Europa een periode van ballingschap in? Sommigen zien dat zo, anderen vinden het voorbarig, want ze staan zelf in een beweging van geestelijke doorbraak en groei.
Hoop
Het visioen van Jesaja kan ons iets leren over de God Die opnieuw begint. In het lege land waarin niets heiligs meer was overgebleven, komt uit een afgehakte boomstronk leven tevoorschijn. Er is een zaad en dat is heilig. Niet zo zuiver en verheven als God, maar wel heilig door een bijzondere taak en roeping, in onderscheid van velen. Dit zaad is geroepen om tot een zegen te zijn, recht te doen en waarheid lief te hebben. Daarom zal het lijden in deze wereld, maar de hoop die het verspreidt, zal onvergankelijk zijn.
Het ligt voor de hand om bij dit zaad aan Christus te denken. Aan de afgehouwen tronk van Isaï is Hij ontsproten. Maar waarschijnlijk moeten we in deze context denken aan de heilige rest, het overblijfsel. Jesaja had een zoon met de naam Shear-Yashub. Dit betekent: een rest keert terug (Jes.7:3). De overlevenden, die berooid terugkeerden uit de ballingschap, zullen de kern zijn van het nieuwe volk. Ze waren arm en hadden niets anders dan de hoop op God.
Een nieuw begin
Kan die rest een beeld zijn van de gemeente nu? Willen we onszelf zo zien? Als een gemeente, waar het oordeel overheen is gegaan en die wonderbaarlijk genoeg nog leeft? Een stronk die storm en vuur doormaakte – daar komen wij vandaan. De protestantse kerken in Nederland zijn de voortzetting van gemeenten die ontstonden als toevluchtsoord voor geloofsvluchtelingen, de kerk van hen die het vege lijf moesten redden.
Maar dat is dan ook de kerk van een nieuw begin. Het is een heilige plek waar zondaars en gewonden in tel zijn. We weten met elkaar dat ook over de kerk een oordeel gaat en over het christendom, dat zekerheden opbouwde die radicaler zullen verdwijnen dan we ooit dachten. Maar we leven van het wonder dat God met ons, heidenen, opnieuw wilde beginnen toen Israël het liet afweten. Bij dat begin komen we uit aan het eind van Jesaja 6. De God van Jesaja en van Jezus is de God Die opnieuw begint.