Het koningschap
Het was een bijzondere gebeurtenis, de kroning van koning Charles III in de Westminster Abbey op 6 mei. De kerkdienst was imposant door zang en muziek en door de eeuwenoude gebruiken en rituelen. Aartsbisschop Welby hield de preek. Volgens velen was het een prachtige preek. Maar het kon de oplettende hoorder niet ontgaan dat de focus wel erg nadrukkelijk lag op de parallel tussen Christus en de Engelse koning. Hier volgen enkele fragmenten (Nederlands Dagblad, 8 mei).
Nederlands Dagblad (1)
We zijn hier om een koning te kronen en we kronen een koning om te dienen. Wat vandaag gegeven wordt, is winst voor iedereen. Want Jezus Christus kondigde een koninkrijk aan waarin de armen en onderdrukten bevrijd worden van de ketenen van onrecht. De blinden zien. De verslagenen en gebrokenen van hart worden geheeld. Dat koninkrijk stelt de doelen voor alle rechtvaardige overheden, voor alle gezag. En het koninkrijk geeft ook de middelen aan voor alle overheden en gezag. Want Jezus grijpt de macht niet en maakt geen aanspraak op status. De koning der koningen, Jezus Christus, werd gezalfd niet om gediend te worden, maar om te dienen. Hij schept de onveranderlijke wet van goed gezag: met het privilege van macht komt de plicht om te dienen.
Dienst is liefde in actie. We zien actieve liefde in onze zorg voor de kwetsbaarsten, de manier waarop we jongeren opvoeden en aanmoedigen, in de bescherming van de natuur. We hebben die prioriteiten gezien in de wijze waarop onze koning zijn leven lang zijn plicht heeft vervuld. (…)
De eenheid die u laat zien, het voorbeeld dat u geeft, is wat ons samenbindt en leidt tot samenlevingen die sterk, vreugdevol, gelukkig en luisterrijk zijn. Zij dragen zware lasten voor ons.
En het gewicht van de taak die vandaag wordt opgelegd, Majesteit, is alleen te dragen door de Geest van God, die ons de kracht geeft om ons leven te geven voor anderen. Met de zalving van de Heilige Geest wordt aan de koning gegeven wat geen heerser ooit kan verwerven door zijn wil, of door politiek of oorlog of tirannie: de Heilige Geest zet ons aan tot liefde in actie. Dit wordt ons beloofd door Jezus, die alle voorrechten aflegde, omdat, zoals de eerste lezing ons zegt, God alles voor ons zal geven – zelfs zijn eigen leven. Zijn troon was een kruis. Zijn kroon was gemaakt van doornen. Zijn regalia waren de wonden die zijn lichaam doorboorden.
Wat in de preek niet helemaal duidelijk was, werd helder bij de zalving. Bij de kroning van Charles vloeiden het geestelijke en het wereldlijke als vanzelf in elkaar over. Charles werd gekroond als een bijbelse koning, alsof het ging om een opvolger van David en Salomo. De zalving vond plaats onder het uitspreken van de woorden: ‘Zoals Salomo een gezalfde koning was door Zadok de priester en door Nathan de profeet, zo moge u een gezalfde, gezegende en geheiligde Koning – met hoofdletter (AP) – zijn over de volken, die de Here uw God u gegeven heeft om die te besturen en te regeren.’ Even later werd een gebed met de woorden van Psalm 72 uitgesproken: moge hij leven zo lang de zon en de maan duren, van generatie op generatie. En ook klonk de bede: mogen wij een koninklijk priesterschap zijn, een heilige natie, een volk dat God zich ten eigendom maakte. (1 Petr.2:9) (zie churchofengland.org/coronation/liturgy) Kerk en natie vloeien in elkaar over. Charles moet als koning drager van heil zijn, brenger van vrede en een toevlucht voor de armen, kortom een messiaanse figuur. Dat doet onwerkelijk aan, vooral als in de preek gesproken wordt over de regalia (symbolen van koninklijke macht) van Christus: Zijn doornenkroon en Zijn wonden. Dan ontspoort de parallel wel heel pijnlijk, omdat Charles een kroon op het hoofd gedrukt kreeg met 444 edelstenen.
Typerend voor de hele ceremonie was dat gedaan werd alsof er geen grens is tussen kerk en staat, tussen het geestelijke en het wereldlijke, tussen Gods Koninkrijk en het Verenigd Koninkrijk. En dan te bedenken wat de rol van de koning anno 2023 is. Zoals Jan-Willem Wits in het Nederlands Dagblad (14 mei) opmerkte: Hoeveel Heilige Geest heeft een mens nodig om lintjes door te kunnen knippen? Het was alsof in Londen de klok eeuwen werd teruggezet. Maar je kan het ook anders bekijken. De woorden en liederen en de gelezen bijbelgedeelten roepen een andere wereld op, een visioen van de echte Koning, Die de tijd doet aanbreken waarin de bergen vrede dragen en de heuvels bedekt zijn met gerechtigheid. Een visioen als een smachtend verlangen naar Hem Die voor eeuwig zal blijven, zoals Psalm 72 zegt. Maar zulke visioenen bestaan niet meer. Onze koningsdag op 27 april was daarvan het bewijs.
Nederlands Dagblad (2)
In een column van Reina Wiskerke in het Nederlands Dagblad van 28 april komt de werkelijkheid anno 2023 in beeld. Het gaat over het lied dat de basisscholen moesten instuderen voor koningsdag. Rotterdam liet de seculiere werkelijkheid anno 2023 zien.
Na het prachtige gospelkoor dat God dankte en Happy Birthday zong, wenste de burgemeester van Rotterdam koning Willem-Alexander – ‘symbool van onze eenheid’ – en zijn familie een mooie, zonnige dag. ‘Want u bent onze majesteit, maar vandaag zijn we allemaal Kings & Queens’. Dat laatste was precies het thema van koningsdag 2023 in Rotterdam. Kinderkoor Zangexpress zong de koning toe: ‘Ja we vieren feest! Zing mee met ons lied. Wij zijn royalty. Wij zijn Kings & Queens.’ Het moment zal er wel om vragen. Gelijkheid moet benadrukt worden. Slavernij en Nederland, slavernij en koningshuis. En dan koningsdag vieren in een stad met afstammelingen van slaven, met inwoners uit gekoloniseerde gebieden of die zich daarmee sterk associëren. Een stad ook met veel armoede.
Maar het thema van de dag en bijbehorend kinderlied sluiten vooral ook aan bij een pedagogische trend die al lang geleden is ingezet. Denk aan de naam ‘Prinsen en prinsessen’ voor een gemiddelde kinderopvang, of aan de slogan ‘Je bent een parel in Gods hand’. Het lied dat volwassenen voor het Rotterdamse kinderkoor hebben gemaakt, en dat bol staat van goede bedoelingen, is daarmee al even clichématig als vanzelfsprekend. Die vanzelfsprekendheid mag inmiddels zorgen baren. Geen wonder dat jongeren een burn-out krijgen.
De initiatiefnemers (zangexpress.nl) hebben er een lespakket van gemaakt. Ze hopen dat veel kinderen zich het lied eigen maken. Laat de tekst daarom even tot u doordringen: ‘Je bent een baas. Van je eigen koninkrijk. Doe je gouden kroon maar op.’ Neem het kinderen dan niet kwalijk als ze later aanwijzingen van een politieagent niet meer verdragen, een verkeersregelaar uitschelden of het betoog van een hoogleraar wegwuiven omdat ze ‘een andere mening’ zijn toegedaan. (…)
Het laatste couplet spant de kroon. Kinderen worden gemaand vooral zichzelf te blijven en vaak hardop te zeggen: ‘Ik ben een superheld.’ Dus ‘jezelf zijn’ staat hier gelijk aan jezelf opblazen… Dan begrijp ik wel dat veel jongvolwassenen leeglopen en wegzakken in een burn-out.
Zonder afstand is er geen koningschap. Er zal daarom nog veel over de monarchie worden gediscussieerd. Nuttiger voor het volk is een andere vraag: hoe kinderen en volwassenen in alle omstandigheden een gezond gevoel van eigenwaarde houden, zonder aangepraat te krijgen dat ze allemaal koning, superheld en superster zijn.
Het koningschap loopt, denk ik, op z’n laatste benen. De traditie die het koningschap in stand moet houden, piept en kraakt. En dan? Ik vrees dat met de afschaffing van het koningschap ineens heel veel koningen elkaar zullen verdringen. Het is zeer de vraag of het dan beter wordt.